'Het zou zeer onverstandig zijn als nieuw kabinet niet verdergaat met agrarisch natuurbeheer'

Het herstel van de biodiversiteit in de overgangsgebieden is een voorwaarde voor het weer op gang brengen van de vergunningverlening. Een geborgde aanpak daarin is van cruciaal belang, zegt Sterk. Voor boeren in deze zones ligt er een belangrijke rol die ze met Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) kunnen invullen. Essentieel hierbij is de beloning: die moet concurrerend zijn met de opbrengsten uit de gangbare landbouw en vooral langjarig zijn verzekerd.

Een licht natuurpakket kan nog redelijk uit, maar bij een zwaar pakket leveren boeren fors in

Mirjam Sterk, gedeputeerde provincie Utrecht (CDA)

De partijen richten zich met het voorstel (onderaan dit interview te downloaden) op het demissionaire kabinet en de formerende partijen. In twee eerdere 'bouwstenen' maakte het IPO afspraken met onder meer LTO Nederland en Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK) over emissiereductie en met natuurorganisaties over natuurbeheer in de Natura 2000-gebieden.

Waarom is deze derde bouwsteen voor agrarisch natuurbeheer nodig?

'Als provincies worstelen we niet alleen met de vergunningverlening, maar ook met handhavingsverzoeken. Hoewel het startpakket van het kabinet-Schoof goede elementen bevat, zoals doelsturing, misten wij nog steeds de borging van die maatregelen. Dat is waar de rechter juist op toetst.'

'In deze bouwsteen over ANLb en de borging van biodiversiteitsherstel in de overgangsgebieden is het boerenperspectief essentieel.'

Welke rol ziet u voor de boeren in die overgangsgebieden?

'Die bufferzones grenzen direct aan de Natura 2000-gebieden. Voor de vergunningverlening moet de natuur in de Natura 2000-gebieden op orde worden gebracht. Om dat te bereiken, zijn soms maatregelen net buiten die gebieden nodig. Daarin speelt agrarisch natuurbeheer een belangrijke rol. Wij zien dat als het cement tussen sectorale emissiereductie en het natuurherstel dat in de natuurgebieden zelf plaatsvindt.'

Hoe gaat u boeren verleiden om mee te doen? Vrijwilligheid is een uitgangspunt in dit voorstel.

'Als ik naar mijn eigen provincie Utrecht kijk, dan hebben we daar wachtlijsten voor het ANLb. Gelukkig komen er meer middelen vrij uit de 500 miljoen euro per jaar die dit kabinet heeft toegezegd voor agrarisch natuurbeheer. Ik heb er vertrouwen in dat veel boeren dit willen doen.'

Het zal financieel aantrekkelijk moeten zijn.

'Een eerlijke vergoeding is essentieel. Wat je nu ziet, is dat een pakket met licht natuurbeheer nog redelijk goed uit kan. Maar voor een zwaar pakket moeten boeren veel meer doen, zoals een plasdras aanleggen, en dan leveren ze fors in ten opzichte van de gangbare landbouwopbrengst. Als dat niet goed is geregeld, zullen boeren moeilijk te verleiden zijn om voor een zwaar natuurpakket te kiezen.'

Veel boeren hebben geen zin om te leven van subsidies. De term 'subsidieboeren' is beladen.

'Uiteindelijk moeten boeren gewoon goed worden betaald voor de maatschappelijke diensten die ze leveren in plaats van dat ze afhankelijk zijn van subsidies. Er zijn boeren die met veel plezier natuurbeheer onderdeel maken van het landbouwbedrijf, maar er zijn ook boeren voor wie dit geen aantrekkelijk perspectief is. Die moeten dan de mogelijkheid krijgen om het bedrijf op een andere plek voort te zetten.'

Hoe borgt dit voorstel het natuurbeheer in de overgangsgebieden?

'De rechter vraagt steeds om maatregelen die afdwingbaar zijn en juridisch en financieel vastgelegd. De borging in dit voorstel houdt onder meer in dat subsidies kunnen worden ingetrokken als boeren hun afspraken niet nakomen. In de bouwsteen natuur kunnen terreinbeherende organisaties hun certificeringen verliezen.'

'Het moet afdwingbaar zijn. Dat is de les die we geleerd hebben uit het mislukken van het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Toen werden vergunningen afgegeven met alleen de belofte dat er gereduceerd zou worden. Met dit geborgde plan hopen we dat de rechter daar anders naar zal kijken, omdat er nu een zekere garantie is dat de ingezette lijn wordt doorgezet.'

Langjarige beloning is onderdeel van die garantie?

'Jazeker. Als natuurbeheer integraal deel gaat uitmaken van een agrarisch bedrijf, dan is een contractduur van zes jaar veel te kort. Wij willen daar twaalf, achttien of twintig jaar van maken. Daarmee garanderen we dat boeren op basis van betrouwbaar overheidsbeleid hun bedrijfsvoering aan kunnen passen.'

'Dit is ook een opdracht aan de formerende partijen. De drie bouwstenen rusten op een brede maatschappelijke alliantie met LTO, NAJK, natuurbeheerders, ANLb, provincies en gemeenten. Het zou zeer onverstandig zijn als een nieuw kabinet hier niet mee verdergaat en de benodigde financiën beschikbaar stelt. Wij hebben de harde noten gekraakt die het demissionaire kabinet niet durfde te kraken.'

U zit goed in de materie. Bent u in de race voor het ministerschap namens het CDA?

'Nee. Eind deze maand presenteren we een belangrijk programma voor het landelijk gebied in de provincie Utrecht. Dat zal veel reuring geven, schat ik in. Maar ik geloof erin dat we deze stap moeten zetten om uit het stikstofmoeras te komen. Dat programma wil ik daarom graag zelf uitvoeren.'