Koopmans: 'Het is van groot belang dat de spoedwet er snel komt'

De kern van de inzet is helder: het schrappen van de kritische depositiewaarde (KDW) uit de wet via een spoedwet, om zo de vergunningverlening in Nederland weer op gang te brengen en daadwerkelijk emissiereductie mogelijk te maken.

We spelen dankzij onze eigen voorstellen een rol in het politieke en bestuurlijke debat

Ger Koopmans, voorzitter LTO Nederland

Koopmans uit zijn frustratie over de traagheid van de besluitvorming en de provinciale versnippering die dreigt nu de Haagse politiek geen stappen zet. Hoewel er al forse reducties zijn gerealiseerd – 65 procent sinds 1990 – staat de sector voor grote uitdagingen, waaronder de invoering van doelsturing en de naderende Kaderrichtlijn Water (KRW).

Hoe beleeft u deze formatieperiode?

'Eigenlijk zitten we al sinds het eerste gesprek met de ministeriële stikstofcommissie aan tafel. We zagen dat het kabinet er niet uit kwam en de Tweede Kamer onderling alleen maar aan het ruziën was. Vanaf dat moment is er continu op allerlei borden tegelijkertijd gewerkt.'

'We hebben in maart al gezegd dat er een spoedwet moet komen, waarbij de KDW uit de wet gaat en nieuwe reductiedoelen erin. En dan is het best frustrerend dat we dadelijk een jaar verder zijn en dat er nog geen spoedwet ligt.'

'En tegelijkertijd wordt wel overal geschreven dat de landbouwsector moet reduceren. Ja, maar dat kan ook alleen als er een spoedwet ligt. Want als de KDW eruit gaat, dan kun je weer vergunningen verlenen, gekoppeld aan een systeem waarbij het zeker is dat de emissies omlaag gaan.'

Hoe kwam het bouwstenendocument tot stand?

'Na elk Kamerdebat vroeg ik mij af wie daar nog chocolade van kon maken. Er was geen lijn uit te trekken. En toen kwam ik voorzitter Ina Adema van het Interprovinciaal Overleg tegen en spraken we af om een keer koffie te gaan drinken. We hebben nadien met elkaar inhoud en strategie bepaald.'

'Daar zijn snel ook het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), de gemeenten en de waterschappen bij aangesloten. Samen hebben we een breed gedragen plan van aanpak opgesteld. Daarin zeggen we dat, als de KDW uit de wet gaat, we ons kunnen verbinden aan het reductiedoel van 42 tot 46 procent in 2035. En dat kan met drie methodieken: gebiedsgericht en met generiek en specifiek beleid.'

Is het belangrijk om als LTO Nederland zo'n stap vooruit te zetten?

'We zijn nu geen speelbal. We spelen dankzij onze eigen voorstellen een rol in het politieke en bestuurlijke debat. Voor het bouwstenendocument is veel werk verzet. Voor de verschillende sectoren moet nog veel worden uitgewerkt. Maar toen kwamen de val van het kabinet en nieuwe verkiezingen.'

In het tussenverslag van D66 en CDA zijn veel elementen uit het bouwstenendocument overgenomen. Bent u daar tevreden over?

'VVD sluit nu aan en mogelijk een vierde partij. Dat betekent dat we weer met alle partijen aan het praten zijn. Want er stonden wat tegenstrijdigheden in het tussenverslag. De afroming bij pluimvee- en varkensrechten is net terecht weer stopgezet, maar het staat wel in de formatieagenda. Onze inzet is dat het moet blijven zoals nu besloten is.'

D66 en CDA willen dat eerst fors gereduceerd wordt en dan pas nieuwe vergunningen afgeven.

'Ons antwoord daarop is dat er sinds 1990 al 65 procent is gereduceerd. En dat er met de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv) nog een forse reductie onderweg is. Wij committeren ons aan 42 tot 46 procent emissiereductie, maar dan is het wel noodzakelijk dat vergunningverlening loskomt. Daarom is de spoedwet van groot belang. Die moet op 2 juli 2026 van kracht zijn.'

In het rapport van oud-ASML-topman Peter Wennink wordt naar de rundveehouderij gewezen als reden waarom de economie achterblijft. Hoe beoordeelt u die analyse?

'Hij vindt het een randvoorwaarde dat het stikstofprobleem wordt opgelost. Ook pleit hij voor een enorme deregulering richting ondernemers. Allemaal zaken waar ik ook voorstander van ben. Maar Wennink denkt nog steeds vanuit het depositiebeleid en de KDW. Maar dan gebeurt er niets.'

'Wennink benoemt vier domeinen waarin Nederland een topsector moet opbouwen. De land- en tuinbouw met Wageningen University en alle bedrijvigheid daaromheen is al een topsector. Wij zijn wereldtop en zo wordt het ook gezien door de buitenwereld. Dus laat de overheid zorgen dat we dat blijven. De voorwaarden daarvoor staan in ons bouwstenendocument.'

U ergert zich aan de traagheid in de besluitvorming?

'Ja. De land- en tuinbouw wordt aangekeken op het feit dat er nog geen oplossing is. Terwijl wij al op 12 maart van dit jaar deze oplossing hebben aangedragen.'

'En wat zien we nu? Provincies als Noord-Brabant en Utrecht komen met een eigen aanpak en ook Limburg en Zuid-Holland hebben al plannen voorgelegd. Utrecht blijft ook de KDW hanteren in haar beleid. Dat is geen onderdeel van onze aanpak. Er wordt door sommige provincies selectief gewinkeld in ons gezamenlijke bouwstenendocument.'

'Het gevaar is dat er een lappendeken aan maatregelen ontstaat, waar alleen adviesbureaus en juristen van smullen. En aan het einde landt alles weer bij de Raad van State. Ondertussen heeft de helft van alle veehouders te maken met het feit dat ze PAS-melder zijn of interimmer, of ze zijn positief geweigerde of er ligt een intrekkingsverzoek voor hun vergunning.'

Met doelsturing staat er een grote systeemwijziging op stapel in de landbouw. Van veel boeren zal dat een stevige stikstofreductie vergen.

'Natuurlijk is dat een opgave. En de wijze waarop dat verdeeld gaat worden tussen de sectoren is nog niet bepaald. Op dit moment kan ik daar nog niet op vooruitlopen.'

'Er is nog een lange weg te gaan. Zo moeten de randvoorwaarden goed ingevuld zijn door de overheid. Dan gaat het onder meer om financiering en vergunningverlening. Want als je een doel moet halen en je krijgt alleen maar met hordes te maken waar je niet overheen kunt, dan kun je het niet halen.'

'Ook het rapport van Wennink sluit hierbij aan. Daarin staat dat de uitvoeringskracht van de overheid omhoog moet. Het begint bij het Rijk.'

Hoe kijkt u naar de geopolitieke ontwikkelingen? Is dat een gevaar voor de Nederlandse land- en tuinbouw?

'Onlangs was ik in Italië op een internationale conferentie. Daar waren boerenvertegenwoordigers uit onder meer Mexico, Verenigde Staten, Engeland, Schotland en alle 26 EU-lidstaten. Overal hoor je dezelfde zorgen. De veranderingen gaan in zo'n duizelingwekkend tempo dat het nemen van langetermijnbeslissingen heel lastig is.'

'De landbouw heeft overal last van klimaatverandering. Het tekort aan arbeidskrachten speelt wereldwijd. En het meest zorgelijke is de aanwas van nieuwe en jonge boeren. Dat is alarmerend. Het is daarom van belang om een sterke agrarische sector te behouden. Ook voor onze veiligheid. Ik zeg het maar even simplistisch: ook een soldaat moet eten.'