Een rietteler is vooral ook een natuurbeheerder

'Kijk een stengel van een lisdodde', laat Joey de Dood zien. 'Die groeit tussen het riet en moeten we eruit halen.' De zevenjarige zoon van Johan en Yfke de Dood is goed op de hoogte en laat dat weten ook. Zijn vader is de zevende generatie in het riettelersbedrijf in het Overijsselse buurtschap Nederland.

Terwijl Yfke de Dood druk bezig is met het machinaal schonen en opbossen van het riet dat afgelopen winter gemaaid is, maakt haar man tijd voor tekst en uitleg over hun bedrijf. Eigenlijk had hij in Groningen willen zijn om een woonboerderij te voorzien van een nieuwe rietkap, maar het wisselvallige weer weerhoudt hem. 'Ik ben de laatste weken al vaak uitgeregend, voor het dekken van riet moet het echt helemaal droog zijn.'

Op de huidige locatie, midden in natuurgebied De Weerribben, is de vader van Johan de Dood geboren. Zijn opa en oma hadden naast de rietteelt aanvankelijk een kleine boerderij met koeien, iets verderop in het buurtschap. 'Toen had de familie nog land in eigendom, maar in de crisis is dat verkocht en nu pachten we 40 hectare van Staatsbosbeheer.'

Van die grond is 30 hectare bestemd voor de productie van riet en 10 hectare is natuurbeheer. De Dood legt uit dat hij zich ook als rietteler veelal bezighoudt met natuurherstel. 'De Weerribben zijn ontstaan na veenwinning. Het riet groeit op de afgegraven weren, en als het gesneden is dan leggen we het op de hoger gelegen ribben. Deze teelt hoort bij dit gebied en dat willen we graag zo houden.'

De waterhuishouding is essentieel voor de productie van goed riet. Bij een rondgang langs een productieperceel wijst De Dood op plekken waar te weinig water heeft gestaan. 'Dat zie je terug in de groei. De rietwortel moet vanaf half april in het water staan om goed te kunnen groeien.' De productiepercelen worden elk jaar machinaal gesneden, vanaf 1 december tot half april. De opbrengsten variëren van drie tot vier balen per hectare, elke baal bestaat uit honderd bossen met een omtrek van 55 centimeter. 'Na de oogst drogen we het riet op het bedrijf, en als het droog genoeg is gaan we het verwerken.'

Als Johan de Dood aan het rietdekken is, dan is Yfke bezig met de verwerking. Het is zwaar werk, vertelt ze terwijl ze een grote bos riet in de verwerkingsmachine legt. De machine schoont het riet automatisch en bundelt de soms 1,80 meter lange stengels in strakke bossen die geschikt zijn voor de handel of om zelf te gebruiken voor het rietdekken. 'Vooral van mooi dun riet is het soortelijke gewicht hoog', zegt Yfke de Dood. 'Als ik zo een dag bezig ben, hoef ik niet meer naar de sportschool.'

Vaste handelaren

Van de rietopbrengst gebruikt De Dood zo'n 40 procent voor het rietdekken. 60 procent gaat naar de handel. Meestal doen hij en Yfke zaken met vaste handelaren voor een redelijk vaste prijs. Het rietdekken gebeurt in de zomer, waarbij De Dood probeert twee bouwprojecten per seizoen in te plannen. Tot voor kort deed hij dit met zijn vader. Maar die is inmiddels tachtig jaar en vanwege gezondheidsproblemen niet meer in staat mee te helpen.

Dat niet alles vanzelf gaat, bleek vier jaar geleden toen de eigen oogstmachine met rupsonderstel in de brand vloog en veel schade opliep. Een behoorlijk traumatische ervaring, erkent de rietteler. 'We waren er allemaal bij. Ook mijn vader en Joey. Maar we konden niets doen. Nu ben ik de pistebully, die in Oostenrijk wordt gebruikt op skihellingen, met speciale maaibalk zelf aan het renoveren. We hopen de machine dit jaar weer te gebruiken. Dat is kostentechnisch aantrekkelijker dan de loonwerker het oogstwerk te laten doen.'

Natuurbeheer bestaat op het bedrijf met name uit het ontbossen van natuurgronden om het authentieke trilveen en de veenmosrietlanden in stand te houden. Johan en Yfke de Dood hebben beide een cursus tot erkend natuurbeheerder gevolgd. Voor hun werkzaamheden ontvangen zij een vergoeding via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap. Het natuurbeheer doen de ondernemers in opdracht van Staatsbosbeheer, die de uitvoerder is in opdracht van provincie Overijssel.

'De vergoeding voor natuurbeheer subsidie noemen is eigenlijk onjuist. De landbouwgedeputeerde van onze provincie zei terecht dat het gewoon loon naar werken is. Want als er niets gebeurt, dan zal de natuur alleen maar achteruitgaan en dat heeft dan niets te maken met stikstof. Wij werken hard aan het behoud van de traditionele rietlanden, met de diverse inheemse plantensoorten en broedvogels.'

In het natuurbeheer mist De Dood zekerheid. Hij stoort zich aan de nieuwe pachtvormen waarvan Staatsbosbeheer sinds de invoering van het geliberaliseerde pachtstelsel gebruikmaakt. '40 procent van ons land valt nu onder de regels van kortlopende pacht en kunnen we in feite elk moment kwijtraken. Als je echt werk wilt maken van langjarig natuurherstel, dan is dit geen goede basis. Wij zien dat als serieuze bedreiging voor ons bedrijf en voor de natuur.'