Penning is bakermat voor menig freesia- en amaryllisras

Al zo'n twintig jaar krimpt de wereldwijde freesiamarkt. Marko Penning, die samen met zijn neef Peter de directie van Penning Freesia vormt, kan die daling verklaren. Het gaat om een moeilijk te mechaniseren en ingewikkelde teelt die daarbij de nodige energie vraagt om jaarrond bloemen te produceren. 'Dat is jammer, want de meeste consumenten vinden ze hartstikke leuk.'

Om concurrerend te blijven, heeft de kwekerij september 2022 haar handelsactiviteiten in freesiaknollen en -kralen overgedragen aan Van den Bos Flowerbulbs. Penning Freesia richt zich daardoor nu vooral op de teelt en veredeling van freesia en amaryllis en de handel in amaryllissen. Het tuinbouwbedrijf is in 1926 opgericht door Martien Penning senior die groente en fruit teelde. Dat deed hij deels buiten en deels onder glas en vanaf 1946 kwamen daar ook freesia's bij.

Veredelingsactiviteiten

De tweede generatie nam rond 1950 de kwekerij over. Die generatie breidde de bloementeelt uit en produceerde vanaf 1968 alleen nog freesia's. De veredelingsactiviteiten begonnen in 1965 en dat leidde in 1974 tot de introductie van drie nieuwe rassen op de markt en de nieuwe naam Penning Freesia. In dat jaar startte ook de in- en verkoop van freesiaknollen en -kralen. Het bedrijf breidde in 1987 de veredelingsactiviteiten uit naar de amaryllis. Dat gebeurde in samenwerking met bloembollenkwekersvereniging Floralia.

'Mijn vader en oom zochten naar een tweede product in het kader van risicospreiding', legt Penning uit. 'Voor mijn afstudeeronderzoek aan de hogere tuinbouwschool heb ik toen onderzoek gedaan naar een kansrijk product. Zo kwamen we op de amaryllis.' De eerste twee nieuwe amaryllisrassen kwamen in 1994 op de markt.

De huidige directeuren namen in 2003 als derde generatie de kwekerij over. Zij lieten een nieuwe kas plaatsen, waarin ze onder andere bloeiproeven van het hele freesia- en amaryllissortiment uitvoeren en tonen. Penning Freesia heeft zo'n vijfentwintig eigen freesiarassen op de markt en ongeveer veertig amaryllisrassen. Professionele kwekers telen die wereldwijd onder licentie.

De kwekerij opende in 2019 een winkel waar consumenten bloemen, knollen en bollen van freesia's en amaryllissen kunnen kopen. 'De aanleiding was de vraag van de Kom in de Kas-bezoekers om bloemen bij ons te kopen', zegt de kweker.

'Tijdens de coronacrisis waren we met behulp van scholieren en studenten drie maanden lang elke dag open, nu alleen op vrijdagmiddag en zaterdag en via de webshop. Het voordeel van zo'n winkel is dat je direct contact met consumenten hebt. Daarmee krijg een indruk van wat zij van nieuwe rassen vinden.'

Prijsvraag organiseren

Voor bezoekers van de winkel organiseert de kwekerij prijsvragen om de naam voor een nieuw ras te bedenken. 'Die moet aan strenge regels voldoen en een beetje internationaal klinken', zet Penning uiteen. 'Kortgeleden hebben we de Leila gedoopt, een lavendelkleurige freesia. Die is jaarrond te telen en geurt sterk, wat bijzonder is voor een blauwgekleurde soort. Zoiets zorgt natuurlijk voor extra publiciteit.'

De kwekerij heeft in maart, tijdens de jaarlijkse freesiavakavond op de Keukenhof, de Jan Goemans Trophy gewonnen voor het ras Purple King. Dat is een soort met grote dubbele bloemen aan zware hoofd- en zijtakken en geschikt om jaarrond te telen.

Het klassieke veredelen van freesia en amaryllis is een zaak van lange adem, geeft de ondernemer aan. 'Bij het kruisen is maar één op de drie à vier cultivars succesvol. Het duurt wel tien jaar voordat een kruising een verkoopbaar product oplevert. Bovendien wordt de markt steeds kritischer, daarom werken we ook samen met Van den Bos en brengen we nieuwe rassen in overleg met hen op de markt.'

Het vermeerderen van het plantmateriaal doet Penning Freesia sinds 2004 in Marokko, maar dat zal in de toekomst voor de freesia's op de vermeerderingslocatie van Van den Bos in Nieuw-Zeeland gebeuren. De beoordeling van nieuwe rassen gebeurt op basis van zo'n dertig eigenschappen, zoals fusariumresistentie, lengte en dikte van de stelen, vaasleven en de openheid van de bloemen.

De verkoop van de bloemen, afkomstig van zowel hoofd- als zijstelen, gaat via de veiling in bossen van tien stuks met een steellengte van minimaal 50 centimeter. De prijs hangt af van steellengte en gewicht, waarbij dubbelbloemige soorten beter betalen dan enkele.

Biologische bestrijding

Penning zou het liefst vandaag nog stoppen met het gebruik van chemische middelen om ziektes en plagen te bestrijden. Dat lukt nog niet, omdat bijvoorbeeld de teelttemperatuur voor freesia's te laag is voor sommige biologische bestrijders. 'Dat is jammer, want er zijn vier virussoorten die problemen kunnen veroorzaken, net als trips en luizen. Met het afnemende middelenarsenaal lukt het steeds minder goed om die tegen te gaan, maar we blijven zoeken naar alternatieven. Zeker omdat we als veredelaar streng moeten zijn.'

Bij de amaryllis lukt biologische bestrijding beter, omdat het een warmere teelt is. Penning Freesia heeft de bedrijfsvoering aangepast vanwege de energiecrisis. 'Freesia's zijn een relatief koude teelt, maar in de winter trekken we de bloei voor door te belichten. Dat hebben we dit jaar achterwege gelaten', zegt Penning.

'Voor het stomen van de grond om deze te ontsmetten hebben we veel gas nodig. Daarom doen we met de Begeleidingscommissie van gewascoöperatie Freesia van Glastuinbouw Nederland onderzoek naar alternatieven, zoals teelt op water. Het zal echter nog wel even duren voordat we daarmee in de praktijk aan de slag kunnen.'

Droogcellen

Voor de droogcellen voor de freesiaknollen zoekt de kwekerij naar energiebesparing. Daarbij denkt Penning aan zonnepanelen, maar ook aan het winnen van elektriciteit met een kleine windmolen. Die kan onder andere worden gebruikt voor de warmtepomp van het bedrijf. 'Het is nogal een zoektocht, waarbij we kijken wat er is, wat kan en wat mag. Niemand weet waar het qua energie heen gaat.' De schaarste aan energie leidt er ook tot dat andere innovatieve ontwikkelingen op een laag pitje staan.

Er loopt bijvoorbeeld een pilot om het vezelrijke freesiastro, dat vrijkomt na de verwerking van freesiaknollen met blad, samen met reststromen uit de chrysanten- en lelieteelt te verwerken tot bloempapier. 'Dat gaat niet om grote hoeveelheden, maar het is wel een leuke ontwikkeling', geeft Penning aan. Het bedrijf werkt ook samen met VanHier in Bleiswijk, dat van groene reststromen bouwpanelen wil maken. Voor het overige freesiastro, jaarlijks zo'n 60.000 kilo, zoekt Penning Freesia nog naar mogelijkheden.

Een andere reststroom, het gemengde groenafval uit de teelt en verwerking van freesia en amaryllis, komt via een composteringsmachine als grondverbetering terug in de kas. Daardoor is de afvoer naar de afvalverwerking met 75 procent verminderd. Ook daalden de kosten voor kunstmest hierdoor met gemiddeld 10 procent.

Inzetten op samenwerking

In de directie houdt Marko Penning zich vooral bezig met veredeling en zijn neef Peter met communicatie en techniek. Ze zijn respectievelijk 58 en 53 jaar oud en denken daarom na over de toekomst. 'We zijn een familiebedrijf, maar hebben, zoals het er nu uitziet, geen opvolgers. Daarom zetten we in op meer samenwerking.'

Voor de freesia's is het handelsdeel overgegaan naar Van den Bos, inclusief de accountmanager. Het aanpassen van de rest van de organisatie heeft nog tijd nodig, maar Penning ziet voordelen in eventuele mogelijkheden voor het uitwisselen van personeel tijdens de verschillende piekperiodes. 'Bij ons ligt de piek vooral in het voorjaar, als we druk zijn met de veredeling en de bloemenoogst.'