Lidl start pilot voor drastische vermindering middelengebruik

‘We zijn al jaren bewust bezig met het verduurzamen van ons AGF-schap. Met deze pilot wil Lidl een verdere bijdrage leveren aan een toekomstbestendige landbouw’, zegt duurzaamheidsmanager Esmee van Veen van Lidl. Vandaag werden betrokkenen en belanghebbenden bijgepraat op het akkerbouwbedrijf van Jan en Ben Ham in Nieuw-Vennep. De pilot is mogelijk gemaakt met financiële steun van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN).

Doel van de pilot is het drastisch terugdringen van het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen. Van Veen spreekt over een besparing van minimaal één derde op het gebruik dat wettelijk is toegestaan. De pilot is begin 2025 gestart en heeft een looptijd van twee jaar met focus op aardappelen, appels en aardbeien. Naast de gebroeders Ham werken ook een fruitteler en een teler met aardbeien onder glas mee aan de pilot.

In zijn aardappelperceel vertelt Jan Ham dat hij dit jaar tafelaardappelen teelt van het ras Twinner. Dit is een ras van Agrico met resistentie tegen phytophthora. De gewasbescherming voert hij uit in overleg met CLM en met zijn eigen teeltadviseur. Vanwege de pilot zijn zij daarvoor een app-groep gestart. Tot dusver hebben de Noord-Hollandse akkerbouwers slechts twee keer een bespuiting hoeven uitvoeren om phytophthora de baas te blijven.

‘Belangrijke maatregelen die we vanwege de pilot hebben genomen is het intensief monitoren op insecten en de volledig mechanische onkruidbestrijding’, zegt Ham. De monitoring is uitgevoerd door een stagiair van CLM die zowel de schadelijke als nuttige insecten regelmatig heeft geteld. Door uit te gaan van schadedrempels, is uiteindelijk in overleg besloten dat chemisch ingrijpen niet nodig was. Wel is één keer extra beregend toen de luizendruk te groot dreigde te worden.

Overleggen in app-groep

Ham geeft toe dat de keuze voor een resistent ras belangrijk is om stappen te zetten in de aardappelteelt. Hij en zijn broer doen aan de pilot mee met een perceel van 10 hectare, de geoogste aardappelen zijn bestemd voor Lidl. Het aardappelgewas begint al behoorlijk af te rijpen en als Ham een struik optrekt, blijkt de maatsortering al bijna goed genoeg voor de tafelmarkt. ‘In onze app-groep gaan we nog overleggen, hoe we de loofdoding gaan doen.’

Van Veen legt uit dat bewust is gekozen om de pilot uit te voeren in drie gewassen die sterk van elkaar verschillen. ‘Aan het begin van het seizoen is met de telers en hun adviseurs overlegd wat ze anders kunnen doen. Dus minder middelen gebruiken, maar wel met de insteek dat goede opbrengsten mogelijk zijn. Van de teelt wordt veel informatie vastgelegd en ook metingen gedaan. Uiteindelijk willen we kennis verzamelen om die verder te delen met andere telers die hun producten aan Lidl leveren.’

Kennisoverdracht is voor Natuur & Milieu een belangrijke reden om mee te doen aan de pilot, vertelt Berthe Brouwer, programmaleider duurzame landbouw bij de milieuorganisatie. ‘Wij kijken met een kritische groene bril naar de inspanningen die in de hele keten geleverd worden en ook welke instrumenten nodig zijn om daadwerkelijk te kunnen minderen met het middelengebruik.’

Belangrijk vraagstuk vindt Brouwer ook het afdekken van de risico’s van de verdere verduurzaming. De keten moet daarin volgens haar meer verantwoording nemen en binnen de pilot wordt juist daar het budget van de overheid voor gebruikt. ‘Die rol past bij de overheid. Als telers zich minder druk hoeven te maken over de risico’s in de teelt, geeft dat voor hen ook meer ruimte om stappen te zetten.’

Namens CLM ziet ook gewasbeschermingsadviseur Peter Leendertse dat het terugdringen van het middelengebruik spannend kan zijn en risico’s met zich meebrengt. ‘In de pilot ligt de focus ook op het uitfaseren van de middelen met de grootste milieubelasting ofwel de lijst met Candidates for Subsitution. Het is niet eenvoudig om zomaar middelen weg te laten, dat pakken we samen op met de telers.’

Slimme bemestingsschema's

In zijn toelichting op de gewassen vertelt Leendertse dat in aardbeien gekeken wordt naar slimme bemestingsschema’s die het gewas minder aantrekkelijk maken voor insecten. Verder worden zwavelbespuitingen achterwege gelaten om de natuurlijke roofvijanden te sparen. ‘Een deel van de schimmelbestrijding gebeurt nu met UV-belichting, dat is een techniek die in de praktijk al in opkomst is.’

Voor fruit en dan met name appels geldt dat telers vanwege de schurftbestrijding veel fungiciden toepassen. In de pilot bekijkt CLM met teeltadviseurs of het mogelijk is om spuitschema’s verder aan te scherpen en om het middel captan te vervangen. ‘In de pilot testen we ook de mogelijkheid om onkruid meer mechanisch te bestrijden, dat gebeurt met een speciale maaimachine’, zegt Leendertse.

Ham vertelt tot slot dat hij in de pilot afscheid wil nemen van preventieve bespuitingen. De akkerbouwer ziet als stip aan de horizon dat hij en zijn broer op termijn hun gewassen weliswaar gangbaar telen, maar dan zonder chemie en kunstmest. ‘Wij zijn ervan overtuigd dat we stappen moeten zetten, omdat we toch middelen kwijtraken. Op deze manier maken we ons bedrijf toekomstbestendig.’