Fries Landbouwmuseum toont kop van Sunny Boy en andere pronkstukken

Het is voor de redacteur en fotograaf even zoeken naar de parkeerplaats. Rond het Fries Landbouwmuseum zijn veel bouwactiviteiten. Wegen liggen open, de nieuwe woonwijk Middelsee verrijst rond het museum aan de zuidkant van Leeuwarden. Het lijkt illustratief voor het beeld van de stad die het platteland overneemt.

Het Fries Landbouwmuseum zetelt sinds 2018 in een monumentale boerderij net buiten de Friese hoofdstad. Bij binnenkomst zien we aan een lange kapstok tientallen felgekleurde overalls hangen. Rondleider Marijke Akkerman vertelt dat die voor schoolklassen zijn die het museum bezoeken. De schoolkinderen leren melken en kaas maken, koekjes bakken van gemalen graan en zelf patat snijden.

In het voorhuis van de boerderij wordt de rondleiding direct al onderbroken door Jack Vanderland. Half in het Engels met Australische tongval en half in het Fries vertelt hij aan zijn zoon Ian het verhaal van zijn vader die in de oorlog zat ondergedoken in deze boerderij.

'He was hiding in the barn', wijst Vanderland op een plattegrond. 'Maar de Duitsers wisten dat hij en andere onderduikers daar zaten en dreigden de boel plat te branden. Toen moesten ze wel naar buiten komen. My heit heeft nog een paar maanden moeten werken voor de Arbeidseinsatz. Hij woog bijna niks meer toen hij terugkwam.'

Vanderland werkte in de jaren zeventig toevallig op dezelfde boerderij, toen nog als Sjirk van der Land. Ook daar kan hij uitgebreid over vertellen. In 1980 emigreerde de Fries naar Australië om boer te worden.

Met zijn gezin met inmiddels zes volwassen kinderen was Vanderland de afgelopen weken op vakantie in Nederland. De meesten zijn nu terug in Australië, hij en zijn zoon Ian volgen over enkele dagen. 'Met de anderen ben ik hier ook geweest en vandaag dus nog met hem', zegt hij wijzend naar zijn zoon. 'Hier ligt een deel van onze familiegeschiedenis. Ik vind het belangrijk dat ze dat meekrijgen.'

Het Friese paard

Na dit mooie intermezzo leidt Akkerman ons door de expositieruimten die na 2018 zijn bijgebouwd. Zij werkt één dag in de week voor het museum en houdt zich bezig met de communicatie. Eerder was ze betrokken bij 'Het Friesch Paardenstamboek' dat sinds dit voorjaar partner is van het Fries Landbouwmuseum. Dat heeft geresulteerd in een permanente expositie over het Friese paard.

'Diepzwarte kleur, statige verschijning en een edel hoofd.' Akkerman somt de kenmerken op van het Friese paard, dat aanvankelijk vooral in de landbouw werd gebruikt. Later werd het meer een koets- en showpaard.

Het stamboek telt zo'n 70.000 paarden, van Noord-Amerikaanse tot Australische en ook Russische. De expositie begint met een Wall of Fame voor Friese paarden, zoals Jasper 366, een belangrijke dekhengst met nazaten over de hele wereld. Ook staat er een compleet geraamte van een paard dat is opgegraven uit een terp boven in Friesland. Dit paard met een schofthoogte van slechts 1,30 meter dateert van het begin van onze jaartelling.

Andere permanente exposities sluiten aan op de thema's veeteelt, zuivel en akkerbouw. Zij vormen de kern van de oorspronkelijke collectie. Bekende dekstieren worden in het zonnetje gezet. Voor je het weet sta je oog in oog met de geprepareerde kop van Sunny Boy. Ook Adema's Athleet, een van zijn illustere voorgangers, wordt op deze manier geëtaleerd.

Akkerman wijst tussendoor op de koeienschilderijen van Marleen Felius en Johannes Elsinga. Het aantal pronkstukken is te veel om op te noemen. 'Wij hebben vele duizenden stukken tot onze beschikking. Daarvan kunnen we er zo'n zevenhonderd laten zien, de rest ligt in opslag. De objecten en documenten krijgen we vaak aangeboden uit nalatenschappen en daar zijn we heel blij mee.'

Dit is onze 'Nachtwacht', zegt Akkerman als zij voor het immense schilderij 'Het Friese landschap' staat. Dat is in 1803 geschilderd door Johannes van der Veen als decoratie voor een hele kamer. Later is het in stukken gezaagd voor vervoer.

Verderop hangt een glas-in-loodraam dat in 1938 aan zuivelfabriek Frico is gedoneerd door de eigen medewerkers. Ook is er aandacht voor mechanisatie, zoals oude trekkers en het eerste prototype van de melkrobot. 'Deze is begin jaren tachtig in elkaar gezet. Het geeft een indruk van hoe innovatief de landbouw eigenlijk altijd is geweest.'

Een legaat van de Friese boer Jeen Wouda uit het plaatsje Smalle Ee gaf het museum budget voor een uitbreiding die onlangs is voltooid. Bouwvakkers zijn nog bezig een grote educatieruimte af te werken.

Landelijke voedselexpositie

Akkerman vertelt dat, naast lagere scholen, de ruimte ook gaat worden gebruikt voor projecten over voedsel voor middelbare scholen, mbo's, hbo's en universiteiten. Dat thema staat centraal in deze ruimte waarmee het museum invulling wil geven aan zijn multifunctionele functie in en rond Leeuwarden. Ze wijst aan waar een kookstudio komt voor workshops.

'Verder treffen we voorbereidingen om volgend jaar een landelijke voedselexpositie te organiseren. Dit moet een interactief evenement worden met kritische bijdragen over ons voedselsysteem. Wij verwachten veel belangstelling', alus Akkerman.

Juist die belangstelling is van groot belang voor de toekomst van het Fries Landbouwmuseum. Ondanks de nieuwbouw en alle nieuwe plannen dreigt het de cultuursubsidie van provincie Fryslân kwijt te raken.

Directeur Peter Wester legt uit dat dit fonds essentieel is voor het voortbestaan van het museum. 'We dreigen buiten de boot te vallen, terwijl de toetsingscommissie voor deze regeling een positief advies heeft afgegeven. Dat komt door de verlaagde cultuurbudgetten.'

Wester doet een dringend beroep op Gedeputeerde Staten en de politiek om dit terug te draaien. 'Het is moeilijk voor te stellen dat, met zoveel Statenleden met een agrarische achtergrond in de provincie, er een einde komt aan het grootste landbouwmuseum van Nederland.'