Lage aardgasprijs komt niet meer terug

Gestegen energieprijzen en verminderde gasleveringen door Rusland hebben veel invloed op de Nederlandse glastuinbouw, die voorlopig fossiele brandstoffen nodig heeft voor het verwarmen en belichten van kassen.

Op basis van de analyse van de huidige situatie heeft Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool Groningen en tevens manager strategie bij Gasunie, een visie ontwikkeld op de toekomst van de energiemarkt.

Bij elkaar in Nederland

Visser toont dat de belangrijkste Europese gasstromen in Nederland bij elkaar komen, waarbij tot voor kort 40 procent van het Europese aardgas uit Rusland kwam, 20 procent uit Noorwegen en de rest vanuit de Noordzee en per schip uit Afrika, het Midden-Oosten en Azië in de vorm van vloeibaar aardgas of Liquefied Natural Gas (LNG).

Om het Russische aardgas te vervangen, werkt Gasunie aan een nieuwe LNG-terminal die bestaat uit twee drijvende opslag- en omzettingseenheden die eind augustus in de Eemshaven in Noord-Groningen zullen aankomen. Bovendien is de bestaande LNG-terminal in Rotterdam onlangs flink uitgebreid.

Duurder

LNG is duurder dan wat tot voor kort voor aardgas uit een pijpleiding werd betaald. Dat heeft enerzijds te maken met de kosten voor het vloeibaar maken van het gas, het weer terugbrengen in gasvorm en het transport, anderzijds met de huidige wereldwijde tekorten die de prijzen opdrijven. Bovendien zijn de kosten voor gas, elektriciteit en warmte aan elkaar gekoppeld.

Visser: 'Ik pleit ervoor om vast te blijven houden aan de Trias Energetica, ofwel eerst energie besparen, vervolgens zoveel mogelijk duurzame energie gebruiken en ten slotte zo schoon en efficiënt mogelijk fossiele brandstoffen inzetten.'

Stress in de markt

Wat betekent dit voor de Nederlandse glastuinbouw? 'LNG is de komende jaren het enige alternatief voor Russisch aardgas', zegt algemeen directeur Peter van den Berg van energiecollectief voor de tuinbouw AgroEnergy in Rotterdam. 'Het structurele prijsniveau verandert van 18 tot 25 cent naar 35 tot 40 cent per kuub. Met de huidige stress in de markt zijn de prijzen zelfs vier- tot vijfmaal hoger.'

Van den Berg legt uit dat de impact daarvan verschilt per type glastuinbouwbedrijf, maar dat zijn klanten in het algemeen wel rationele beslissingen nemen.

De algemeen directeur van AgroEnergy onderscheidt drie soorten glastuinbouwbedrijven. Voor onbelichte kwekerijen met een hoge warmtebehoefte blijft een WKK rendabel, omdat de hoge elektriciteitsprijs bij levering aan het net de hoge gasprijs compenseert. Dat geldt niet voor zonnige en winderige dagen, waarop de elektriciteitsprijzen wegzakken vanwege de toename van zonne- en windenergie.

Lagere opbrengsten

Belichte en verwarmde kwekerijen zijn wat betreft kosten duur uit. Zij schakelen daarom nu massaal over naar duurzamere led- in plaats van Son-T-verlichting. Maar kosten besparen gebeurt ook door minder te belichten, wat leidt tot lagere opbrengsten, of door te verhuizen naar warmere locaties in het buitenland.

Dan zijn er nog kwekerijen die een ketel gebruiken, omdat ze niet veel warmte nodig hebben. Voor deze bedrijven kan de hoge prijs vaak niet uit. Sommige van deze kwekers overwegen om hun bedrijf te beëindigen.

Verduurzaming

Van den Berg vindt het jammer dat de huidige ontwikkelingen verduurzaming in de weg staan, zoals de koppeling van SDE-subsidie voor aardwarmte aan de extreme gasprijzen en de onmogelijkheid om subsidie te krijgen voor een warmtepomp.

De algemeen directeur van AgroEnergy hoopt dat een nieuwe set randvoorwaarden dat in het najaar zal veranderen, zodat de Nederlandse glastuinbouw minder afhankelijk wordt van aardgas en van milieutechnisch slechte oplossingen als de inzet van kolencentrales.

In zijn ogen acteren de ketenpartijen een stuk professioneler dan tijdens de financiële crisis in 2008 en 2009 en benutten ze bij voorkeur de kansen om verder te verduurzamen.

Minder duurzame oplossingen

Robert Kielstra is directeur van ECW Energy in het Noord-Hollandse Middenmeer, dat energie produceert en levert aan onder andere glastuinbouwbedrijven. Ook hij ziet dat de huidige geopolitieke situatie en de bestaande subsidieregelingen leiden tot minder duurzame oplossingen op energiegebied.

'Ik verwacht niet dat de Nederlandse politiek de glastuinbouw beperkingen oplegt, maar dat de hoge prijzen een effectief middel zijn om het energieverbruik te reguleren, wat kan betekenen dat sommige kassen in de winter leeg zullen zijn.'

Dure golf

Op de lange termijn verwacht Kielstra dat de huidige energiecrisis een dure golf in de energiemarkt is. Zijn inschatting is dat als die weer lager wordt, energie toch duur zal blijven, onder andere door belastingen en sancties.

Om als glastuinbouw maatschappelijk relevant te blijven, betekent dat in zijn ogen goed rekenen om de kosten en baten in de gaten te houden, maar intussen ook mee blijven gaan op de onderstroom richting minder en duurzamer energie.