'Niet-kerende grondbewerking is in biosector vragen om problemen met onkruid'

Op het stille erf van biologisch akkerbouwbedrijf Biotrio, onder aan een dijk in het Brabantse Langeweg, loopt een oudere boer. Na kennismaking blijkt het Kees van Beek te zijn. 'Nee, je moet mij niet hebben. Ronald Hoogendijk heeft hier nu de leiding en dat gaat hartstikke goed. Ik help alleen nog een beetje.'

Hoogendijk is de jongste van de drie eigenaren. Jaap Korteweg en Kees van Beek waren al ver voor zijn komst akkerbouwers. Zij zijn degenen die in 2000 biologisch zijn gaan boeren en in 2004 hun bedrijven hebben samengevoegd en het biologisch akkerbouwbedrijf Biotrio hebben opgericht. De samenvoeging had als doel een hogere efficiëntie. Maar hun belangrijkste redenen voor de omschakeling naar biologisch waren de toenemende vraag naar biologische producten en de kans die dat bood. Daarnaast waren zij moe van de chemie.

Hoogendijk: 'Wij meten hier nog steeds restanten van gewasbeschermingsmiddelen, die al dertig jaar niet meer worden gebruikt.' Als oud-buurjongen van Van Beek en neef van Korteweg kwam hij al dagelijks helpen op de boerderij. Daarna deed hij een agrarische opleiding en leerde hij de biologische akkerbouw in de praktijk. Hoogendijk werd eerst bedrijfsleider en is in 2021 toegetreden tot de vennootschap. Van Beek is inmiddels 70, maar werkt nog iedere dag mee. Hij woont op het erf en is blij met zijn opvolger.

Het bedrijf heeft twee man in vaste dienst. In het groeiseizoen werken ze vaak met buitenlandse uitzendkrachten en scholieren. Onkruid wieden is het meeste werk. Biotrio heeft 165 hectare in een ruim bouwplan. Zeer ruim, kun je wel zeggen, want van iedere acht jaar staat er minstens drie jaar grasklaver.

Hoogendijk: 'Ik geloof heel erg in een ruime rotatie en de meerwaarde van grasklaver voor de bemesting, doorworteling en verbeteren van het bodemleven.' Na twee jaar grasklaver teelt Biotrio in volgorde kool, aardappelen, grasklaver, kruiden, plantuien, wortelen en ergens in het bouwplan 5 hectare spinazie voorafgaand aan de bloemkool. Het aantal hectares pompoenen varieert. De kool bestaat uit rode-, witte-, bloem- en boerenkool. De aardappelteelt betreft vooral consumptieaardappelen en pootgoed voor eigen gebruik.

20 hectare kruiden

Belangrijk voor het bedrijf is de teelt van 20 hectare kruiden. Dat areaal bestaat uit 5 hectare peterselie en 5 hectare basilicum als vaste waardes. Daarnaast teelt Biotrio dille, kervel, koriander en soms ook tuinkers of pimpernel. Dat laatste kruid is een oud gewas dat traditioneel werd geteeld voor de geneeskrachtige werking. Tegenwoordig is het weer in trek als smaakmaker in salades.

De kruiden worden allemaal geteeld voor Herbafrost, een verwerker in België, die de kruiden vriesdroogt voor bijvoorbeeld de bekende potjes of in de voedingsindustrie. Hoogendijk: 'Herbafrost levert het zaad, maar wij zaaien alles zelf. Daar hebben we speciale machines voor ontwikkeld. Kruidenzaad is vaak heel fijn. Het zaad van pimpernel is het fijnst. Daarvan zaaien we maar 4 kilo per hectare.'

Loonwerker MaVerko uit Prinsenbeek zorgt voor de oogst en het transport. Het transport van de fijne tuinkruiden is een vak apart. De wagens mogen niet te vol of te zwaar worden, omdat de blaadjes anders te veel kneuzen. Per hectare is de oogst gemiddeld 15 ton. In één container gaat ongeveer 6 ton. Peterselie en kervel worden iets hoger gemaaid, want die kunnen daarna nog een keer worden gemaaid.

Uit niets blijkt dat hier geen kunstmest en chemische gewasbescherming worden gebruikt. Hoogendijk: 'Wij doen er alles aan om een gezonde voedingsbodem te realiseren voor de planten. De ruime rotatie draagt daaraan bij.'

Daarnaast is Hoogendijk groot fan van grasklaver. In dat rustjaar voed je de bodem op een natuurlijke manier met stikstof en organische stof. Daarnaast gebruiken wij champost en biologische dus vaste runder- en varkensmest. Wij gebruiken ook groenbemestermengsels na alle teelten die vroeg zijn geoogst. Die ploegen we ruim van tevoren onder.'

De ondernemer gelooft niet in niet-kerende grondbewerking. Volgens hem is dat lastig in de biologische teelt. 'Daarmee creëer je een groot onkruidprobleem. Wij ploegen niet diep op maximaal 20 centimeter. Daarmee raak je het onkruid en een hoop plantenresten kwijt en kun je een teelt schoon beginnen.'

Een andere bijzondere aanpak zijn de rijpaden die vastliggen op één plek, al sinds de overgang naar biologisch. Volgens de akkerbouwer krijgen die rijpaden daardoor een hoger draagvermogen. Daarnaast blijft de rest van het perceel grotendeels onbereden. Alleen de oogst gebeurt op andere breedtes.

Zelf consumptieaardappelen en pootgoed telen zonder chemische bestrijding van bijvoorbeeld phytophthora is net als andere biologische teelten, alleen mogelijk met een brede aanpak, stelt Hoogendijk. 'Wij kiemen de aardappelen eerst voor in Joppe-zakken. Verder gebruiken we ook weer de vaste rijpaden en telen we robuuste rassen.'

Daardoor behaalt Hoogendijk naar eigen zeggen opbrengsten van 30 ton per hectare. 'Onze aardappelen gaan naar Agrico, wij sorteren aardappelen van derden voor Agrico BioSelect en we kunnen die ook opslaan.'

Drie keer vals zaaibed

De kruiden zijn een open gewas dat alle ruimte biedt aan ontkiemende onkruiden. Om die druk tegen te gaan, hanteert Biotrio een aantal bestrijdingsmethodes. Ondiep ploegen is daar een van. Vervolgens legt de ondernemer tot drie keer toe voorafgaand aan het zaaien een vals zaaibed aan. Hierdoor kiemt veel onkruid dat dan alvast eenvoudig weg kan worden geschoffeld.

Hoeveel tijd er tussen de zaaibedbereidingen zit, is afhankelijk van de weersomstandigheden en de groei van het onkruid. Pas daarna volgt het echte zaaibed.

De volgende stap is nauwkeurig zaaien met een gps-systeem op zowel de trekker als de zaaimachine. Door de extra gps kunnen de schijven op de zaaimachine het spoor een beetje rechttrekken. Hoogendijk: 'Doordat wij zo nog rechter zaaien, kunnen we daarna nog rechter en nauwkeuriger mechanisch schoffelen. Alle schoffelmachines in de kruiden staan met gps ingesteld op 24 rijtjes in een pad van 6,30 meter breed.'

Kort voor de opkomst van het zaad rijdt de akkerbouwer met een HOAF-onkruidbrander over het perceel. Daarbij maakt hij gebruik van de vaste rijpaden.

Tijd voor robotisering

Alle inspanningen ten spijt blijft handmatig onkruid verwijderen het meeste werk in de biologische akkerbouw. Hoogendijk: 'Robotisering, daar moet het echt naartoe. Wij zijn betrokken bij ontwikkelingsprojecten zoals de Trabotyx, een onkruidlaser. Dit systeem heeft de toekomst, maar voor ons is het nu nog een te grote investering.'

Bij Biotrio is het voornamelijk de paarse dovenetel die onverminderd de kop blijft opsteken. Ook knopkruid en vogelmuur blijven een probleem.

Dit jaar was volgens de Brabantse akkerbouwer weer goed te zien hoe de kruiden kunnen profiteren van een gezonde bodem en hoe moeilijk het is op andere gronden. De dille staat dit jaar op nieuw land dat voor het eerste jaar biologisch wordt gebruikt.

Hoogendijk: 'Die grond is nog niet vitaal genoeg. Het gewas is ongelijk en heeft te veel stress door de vroege hitte.' Dankzij de gunstige ligging in een polder tussen het Hollands Diep en het riviertje de Mark is er voldoende zoet water beschikbaar voor beregening. Dat doet de ondernemer, maar met mate.

De toekomst is rooskleurig, maar er zijn geen grote plannen. 'Wij streven naar een lichte groei, niet zozeer in oppervlakte, maar meer in marge. Dat hopen we te bereiken door een nog hogere bodemkwaliteit en daardoor hogere productie. En een stukje efficiëntie. Denk daarbij aan landbewerking en bewaartechnieken', licht Hoogendijk toe.

'Ik vind persoonlijk bloemkool een mooi gewas. Dat groeit zo goed en het wordt altijd zoveel gewas. Als je dan denkt, waar blijft de kool, dan opeens kun je al oogsten', zegt de ondernemer. Hij denkt niet dat dit nu per se het gewas is waar de uitbreiding zal zitten. 'Het wordt steeds moeilijker om mensen te vinden voor de kooloogst. Wij proberen de sfeer goed te houden en er werkt altijd iemand van ons eigen team mee.'