Raadsel borstbeenbreuk langzaam ontrafeld

Als de kersverse Duitse landbouwminister Cem Özdemir op 13 december in Brussel het Europese politieke toneel betreedt, vraagt hij aandacht voor de leghennen. De bewindsman wijst op Deens onderzoek waaruit blijkt dat 85 procent van de leghennen het borstbeen breekt, los van het type houderijsysteem.

Duitsland wil, zij aan zij met Denemarken, de exacte oorzaken in beeld krijgen, kondigde Özdemir aan. Europees Commissaris Janusz Wojciechowski van Landbouw gaf in een reactie aan dat in de nieuwe dierenwelzijnsregelgeving ook fokkerijdoelstellingen worden meegenomen. Hij noemt de materie erg complex en zal de Europese autoriteit voor voedselveiligheid Efsa daarom om advies vragen.

Een van de experts op dit terrein is Bas Rodenburg, hoogleraar Dierenwelzijn aan de Universiteit Utrecht en lid van de Efsa-werkgroep leghennen. Hij doet rond 2005 voor het eerst een studie naar de kans op borstbeenbreuken in verschillende houderijsystemen. Hij kwam destijds al tot hoge percentages fracturen. Ze komen voor bij 60 procent van de hennen in verrijkte kooisystemen en bij bijna alle kippen in volièresystemen.

Welzijnsparadox

Rodenburg noemt dit een welzijnsparadox. 'Meer ruimte voor de kippen betekent ook een groter risico op botsingen of een verkeerd ingeschatte sprong en dat veroorzaakt breuken. Het klopt dat leghennen door beweging ook sterkere botten krijgen, maar dat geldt vooral voor de poten en vleugels en minder voor het borstbeen', zegt hij. 'Dat maakt dit vraagstuk ook een worsteling voor partijen die kippen juist meer ruimte willen geven.'

Veilige routes maken in de stal, met hellingen, platforms en andere typen zitstokken, lossen maar een deel van het probleem op. 'We kijken heel breed naar aanpassingen in systemen, in management en in de fokkerij, maar voorkomen kunnen we de borstbeenbreuken nog niet', geeft Rodenburg aan.

In die zin vindt de expert het Deense onderzoek een 'game changer' door de nadruk op genetische eigenschappen. 'Daar komt uit naar voren dat grote eieren in combinatie met een laag diergewicht een risico vormen voor borstbeenbreuken. We vragen misschien te veel van een dier dat van nature alles in het werk stelt voor de eiproductie.'

Risicofactoren

Het Deense onderzoek is afgelopen zomer gepubliceerd. Een risicofactor die voor het letsel wordt genoemd, naast de hengrootte en het eigewicht, is de leeftijd bij het begin van de leg. Kortom: hoe jonger de hen, hoe groter de kans op breuken. 'Het is vanuit welzijnsperspectief beter om de kip wat meer tijd te geven om volwassen te worden', concludeert Rodenburg. 'Dus de huidige inzet in de sector om kippen wat later aan de leg te laten komen en ze langer door te laten leggen, vind ik goed.'

Het onderzoek staat allerminst op zichzelf. Al jarenlang buigen wetenschappers uit heel Europa zich over de borstbeenbreuken. Op Europees niveau is een aantal jaren terug het platform KeelBoneDamage Cost Action opgericht met als doel de legkippensector te voorzien van innovaties op het gebied van fokken, voeding en management om borstbeenbeschadiging terug te dringen. Rodenburg was daar ook als wetenschapper bij aangehaakt.

In tegenstelling tot andere welzijnsvraagstukken als pikkerij zijn de borstbeenbreuken minder goed zichtbaar, analyseert de hoogleraar. 'Dat zal ook een van de redenen zijn dat het bij politiek en bedrijfsleven tot nog toe nooit hoog op de agenda heeft gestaan.' Ook zijn de welzijnseisen in Noordwest-Europa veel hoger dan in de rest van de wereld en blijft de problematiek onderbelicht op de internationale markt.

Het leidt volgens de hoogleraar geen twijfel dat kippen pijn voelen door de breuk. 'Dan heb ik het niet over een klein scheurtje in het bot, maar om grote breuken die we terugzien op röntgenfoto's en die zich moeilijk herstellen. Uit eerder Brits onderzoek blijkt onder meer dat kippen met borstbeenbreuken een voorkeur hebben voor water met daarin een pijnstiller. Dat was niet te zien bij de controlekippen zonder breuken.'

Rodenburg: 'Schade aan de punt van het borstbeen, daar waar het ei langskomt, komt het meeste voor, maar ook kan het borstbeen over de volle breedte breken en daar hebben de hennen last van. Ze zijn door de breuk minder mobiel, ze kunnen moeilijker hoog in het systeem komen voor de nacht. We moeten dus blijven zoeken naar een goede oplossing.'