Ingrijpende stikstofplannen richting ontknoping formatie

Het Algemeen Dagblad (AD) weet van ingewijden dat er gekozen zou worden voor een aanpak waarin niet van alle veehouders een evengrote reductie van de ammoniakuitstoot wordt gevraagd. Voor bedrijven rondom natuurgebieden in Gelderland, Noord-Brabant, Overijssel en Drenthe zou een forse ammoniakreductie op stapel staan. Daardoor zou in de andere gebieden een minder grote ingreep nodig zijn.

Demissionair landbouwminister Carola Schouten stuurde vrijdag een tiental rapporten en analyses van het RIVM, PBL en Wageningen University & Research over de voortgang van de stikstofaanpak naar de Tweede Kamer. Deze worden tijdens de kabinetsformatie gebruikt om een verdere aanpak van de stikstofcrisis door het nieuwe kabinet vorm te geven, schrijft de bewindsvrouw in een begeleidende Kamerbrief.

Discussie over berekeningsmethodiek

Algemeen wordt aangenomen dat in de formatie stevige beslissingen genomen zullen worden, al zal er ook nog veel ruimte open blijven voor de uitvoering van de plannen. Zo is er discussie over de bekeningsmethodiek voor stikstof (Aerius) en het gebruik van alleen Kritische Depositie Waarden (KDW's) als enige middel om de staat van de beschermde habitats in natuurgebieden mee te beoordelen. Wel is duidelijk dat er zal worden vastgehouden aan de gebiedsgerichte aanpak.

In verschillende plannen wordt geadviseerd om voor verschillende gebieden andere keuzes te maken voor de reductie van stikstofemissies. Zo presenteerden hoogleraar Jan Willem Erisman van Universiteit Leiden en Berno Strootman van Strootman Landschapsarchitecten in juli het advies 'Naar een ontspannen Nederland'. Ze adviseren de overheid om te focussen op gebieden waar stikstofreductie het meeste loont. Daar zou 66 procent reductie nodig zijn, het percentage dat volgens AD ook in de formatie zou zijn vastgesteld.

Gerichte, stevige aanpassingen

Erisman en Strootman adviseren de overheid stikstofreductie op korte termijn vooral te realiseren in de Gelderse Vallei, het Groene Hart en enkele 'hotspots' op de zandgebieden. Zij menen dat je door heel gerichte, stevige aanpassingen in een relatief klein aantal gebieden ervoor kunt zorgen dat je de verplichte doelstellingen haalt. In het in hun ogen optimale model gaat het om 2.655 vierkante kilometer. Dat is 7,5 procent van alle plaatsen waar landbouwemissies zijn, waar die 66 procent reductie nodig is.

Het percentage van 66 procent komt ook terug in rapport 'Ruimtelijk effect zonering emissiereducties landbouw' van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Daar komt het percentage terug in de 'depositiepotentievariant' dat gebaseerd is op de methoden van Erisman & Brouwer (2021) en Erisman & Strootman (2021). Hier wordt sterk gekeken naar welk gebied welke bijdrage levert op de stikstofdepositie in beschermde natuurgebieden.

Zoneringsvariant

In hetzelfde RIVM-rapport wordt de zoneringsvariant genoemd (ABCD-zonering). Daarin wordt Nederland ingedeeld in verschillende zones. In zone A hoeft geen stikstof gereduceerd te worden, in zone C2 70 reductie en in zone D zelfs 100 procent.

LTO Nederland benadrukt dat vooral gekeken moet worden naar draagvlak in de sector, omdat de plannen ook uitgevoerd moeten kunnen worden. 'De agrarische sector staat aan de vooravond van een grote transitie. Forse investeringen van de overheid zijn onontbeerlijk. Draagvlak voor plannen is minstens zo cruciaal', zegt LTO Nederland-voorzitter Sjaak van der Tak. 'Zeker nu het vertrouwen van boeren in de overheid minimaal is.'

Niet op dieraantallen

Onteigening, zonering en andere 'achter een bureau bedachte' dwangmaatregelen horen volgens Van der Tak niet thuis op de formatietafel. 'Als het geld wordt ingezet voor innovatie, agrarisch natuurbeheer, vrijwillig verplaatsen of vrijwillig stoppen, dan zitten de formerende partijen op de goede weg. Terecht wordt er niet op dieraantallen gestuurd.'

De LTO-voorzitter noemt zonering in A-B-C-D-gebieden 'een tekentafeltheorie'. Hogere regionale reductiepercentages werken volgens hem juist tegen. 'De rapportenbrij, die ook op de formatietafel ligt, zorgt voor onrust. De door de sector, keten en ondernemers- en natuurorganisaties gepresenteerde plannen (zoals Duurzaam Evenwicht en Coalitie Toekomstgerichte Melkveehouderij) zijn daarentegen uitvoerbaar met draagvlak. Ga daarmee dus, samen met ons, aan de slag!'