PBL: 'Samenwerking overheden voor leefbaar platteland kan beter'

De betrokken overheden zijn in dit geval het ministerie van LNV, de provincies, de gemeenten en de waterschappen. PBL en de VU stellen dat er door de genoemde samenwerking kansen worden gemist. Die conclusie trekken ze op basis van de evaluatie van het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP VP). Dat is een van de programma's die zijn opgezet om de samenwerking tussen de vier overheden te versterken bij de aanpak van grote maatschappelijke opgaven.

Doel van het IBP VP is het stimuleren van een transitie naar een economisch vitaal, ecologisch duurzaam en leefbaar platteland. In het landelijk gebied gaat het dan om opgaven als energietransitie, stikstof, natuur, biodiversiteit en waterberging. Op nationaal niveau wordt daarvoor beleid gemaakt. De uitvoering in de regio vereist samenhang in de aanpak en samenwerking tussen overheden.

Maatwerk bij samenwerken

De manier waarop die uitdagingen samenkomen, is in elk gebied anders, constateert PBL. Er is daardoor per gebied maatwerk nodig. Dat vraagt om een werkbare combinatie van samenwerken, inhoudelijke kaders bepalen en prioriteren, constateren de onderzoekers. Daarvoor is zowel assertiviteit vanuit de regio vereist, als aanpassingsvermogen vanuit het Rijk om zo samen te blijven leren wat de beste aanpak is.

De afgelopen drie jaar is vanuit het programma in vijftien gebieden gewerkt aan gezamenlijke opgaven en kwamen de lessen van samenwerken bij elkaar. Het onderzoek van PBL en VU laat zien waar en hoe het interbestuurlijke programma slagkracht bracht in het samenwerken aan maatschappelijke opgaven, maar ook welke kansen onbenut zijn gebleven.

Over provinciegrenzen

In De Peel is bijvoorbeeld dankzij het IBP VP de samenwerking over de Brabantse en Limburgse provinciegrens heen tussen de vier overheden verbeterd. Ook in andere IBP VP gebieden zijn dit soort nieuwe samenwerkingsverbanden te zien.

Vooralsnog heeft het IBP VP-programma door de korte doorlooptijd nog weinig doorwerking gehad in de gebieden. Door een te terughoudende en sectorale inzet van de nationale overheid worden kansen gemist, zoals het verbinden van natuur-, klimaat- en landbouwbeleid met leefbaarheid in een gebied.

Aansluiten bij leefwereld

'De samenwerking tussen de verschillende partijen die betrokken zijn op het platteland, is door het programma verbeterd, maar tegelijkertijd nog pril en onevenwichtig. Er is meer gemeenschappelijke sturing nodig om tot goede samenwerking te komen', zegt PBL-directeur Hans Mommaas.

'Het behouden en versterken van de vitaliteit van het landelijk gebied, waar veel uitdagingen in de leefomgeving samenkomen, moet daadwerkelijk gezamenlijk worden aangepakt. Belangrijk daarbij is een gedeelde visie voor de lange termijn, waarbij ook beleidsvorming en -uitvoering beter met elkaar verbonden worden. Het allerbelangrijkst is dat het ook aansluit bij de leefwereld van de bewoners van het platteland', vervolgt Mommaas.

Het Interbestuurlijk Programma Vitaal Platteland (IBP VP) is een gezamenlijk initiatief van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, provincies, gemeenten en waterschappen.