Wetsvoorstel Holman (NSC): 'Graslandnorm biedt toekomst'

'Maatschappelijke problemen als stikstof, waterkwaliteit en biodiversiteit stapelen zich op. Zowel boeren als samenleving worden hier de dupe van. Zonder duidelijke keuzes blijven deze opgaven onoplosbaar', zegt Holman.

De NSC'er wil met zijn wetsvoorstel een structuur bieden voor de toekomst van de melkveehouderij. In de kern maakt hij daarin onderscheid tussen een agrarische hoofdstructuur met hoogproductieve landbouw – circa twee derde van het areaal – en maatschappelijke landbouw, waardevolle kwetsbare grond met meer ruimte voor natuur en aanvullende vergoedingen.

Een centraal element in het wetsvoorstel is de aanscherping van de graslandnorm. Holman benadrukt dat deze norm een cruciale stap is naar een duurzamere landbouw en tegelijkertijd geruststellend nieuws biedt voor een groot deel van de melkveehouders.

'Van de boeren voldoet 85 procent aan de graslandnorm. En die kunnen leven met een norm zoals die nu wordt voorgesteld', stelt Holman. Die graslandnorm voor de agrarische hoofdstructuur zal geleidelijk worden ingevoerd, beginnend in 2028 met 0,20 hectare per grootvee-eenheid (GVE) en oplopend naar 0,35 hectare in 2034. Het ingroeipad moet boeren de tijd geven om zich aan te passen.

Daar waar in de hoofdstructuur de norm uitkomt op 2,8 GVE per hectare, krijgen boeren binnen de maatschappelijke landbouw een keuze voor een strengere norm van 1,5 GVE. Voor deze 'handicap', zoals Holman het noemt, worden boeren betaald voor de natuurdoelen die zij daar ontwikkelen. In veenweidegebieden kunnen ze bijvoorbeeld kiezen uit pakketten voor hogere waterstanden, biodiversiteitsbevordering of weidevogelbeheer.

'Als we de boeren in de veenweiden niet belonen voor het in stand houden daarvan, dan is daar over tien jaar geen veehouderij meer. Bovendien krijgen jonge boeren met dit voorstel veel meer perspectief en kans om boer te worden.'

Holman rekent voor dat boeren een vergoeding kunnen ontvangen van 1.000 tot 2.500 euro per hectare, een bedrag dat aanzienlijk hoger is dan de huidige hectarepremie. Deze vergoeding bestaat uit een stapeling van de subsidies voor goud, zilver en brons voor ecodiensten en voor agrarisch natuurbeheer, waarvoor het kabinet jaarlijks 500 miljoen euro heeft vrijgemaakt.

'Wij noemen dat presteren en belonen, in plaats van normeren en beprijzen. De boeren die het goed doen, de koplopers, moeten goed worden beloond voor het uitstekende werk dat ze doen. En dan zal de rest vanzelf volgen', geeft het NSC-Kamerlid aan.
Holman erkent de weerstand die in de sector en bij sommige politieke partijen leeft tegen het invoeren van een graslandnorm. Zijn initiatiefwet noemt hij soepeler dan eerdere voorstellen.

Holman is onder meer voorstander van een intensieve samenwerking tussen akkerbouwer en melkveehouder. Zijn wetsvoorstel stimuleert een nieuwe variant daarvan. Zo mogen veehouders percelen met rustgewassen van akkerbouwers huren om mee te tellen voor de graslandnorm. 'Bijvoorbeeld voor de teelt van grasklaver. Dit leidt tot een efficiënter gebruik van land en middelen en meer ruwvoer van eigen bodem.'

Stikstofreductie tot 25 procent

De voordelen hiervan zijn volgens de NSC'er aanzienlijk. 'Door dit voorstel krijgen we een iets kleinere veestapel, maar het gaat veel meer voer voor de boeren produceren en het kunstmestgebruik doen dalen. Dat levert wel een reductie van de stikstofemissie op van 15 tot 25 procent. Dat maakt dit voorstel een essentieel onderdeel van de oplossing voor de stikstofcrisis. Hiermee behalen we al de helft van de opgave.'

Twee weken geleden botste Holman nog met BBB-leider Caroline van der Plas over zijn voorstel voor een graslandnorm. Er tekent zich wel een duidelijke meerderheid af voor het idee. Vorige week nog werd een motie van de SGP aangenomen die de regering vraagt vast te houden aan een nieuwe derogatie met daaronder een graslandnorm als voorwaarde.

Meer kans op derogatie

Holman verwacht dat Nederland met zijn voorstel veel meer kans maakt op het behoud van derogatie, wat cruciaal is voor veel melkveehouders. Bovendien wordt de melkveesector financieel stabieler en voorspelbaarder. 'Boeren in de agrarische hoofdstructuur zullen verlost worden van veel van de huidige regelgeving en weer financiering van de bank kunnen krijgen.'

Aan zijn plannen ligt een keur aan wetenschappelijke publicaties ten grondslag van instituten als Wageningen University & Research en het Planbureau voor de Leefomgeving. Bovendien lijkt het op een plan van oud-minister Cees Veerman (CDA), die al vijftien jaar pleit voor een agrarische hoofdstructuur.

Holman voerde tal van gesprekken met wetenschappers en sectorpartijen. Hij spreekt dan ook in de wij-vorm als hij het over de opstellers van het wetsvoorstel heeft. 'Onze benadering is gericht op maximale boervriendelijkheid, met ook een verlenging van de transitieperiode tot 2034, wat twee jaar langer is dan in eerdere voorstellen.'

Vertrouwen terugwinnen

Holman begrijpt de achterdocht onder boeren die decennia van onzekerheid hebben gekend, maar hoopt met dit structurele beleid vertrouwen in de politiek terug te winnen. Hij verwijst onder meer naar Denemarken, waar de politiek een klimaatakkoord sloot met de landbouwsector. De snelheid waarmee dat maatschappelijke akkoord tot stand kwam – binnen een jaar – spreekt hem aan, maar de uitkomst ervan niet.

Denemarken kiest daarin voor een zeer intensieve melkveehouderij. Dat heeft als gevolg dat er over tien jaar nog zo'n duizend melkveehouders met gemiddeld vijfhonderd melkkoeien overblijven, schat Holman. 'Daar loopt straks geen koe meer buiten. En veel van die bedrijven worden opgekocht door 'private equity' en investeerders, waardoor er nauwelijks nog familiebedrijven zullen zijn. Dit is een toekomst die we in Nederland expliciet willen vermijden.'

Deens natuurbeleid

Een ander contrast met de Deense aanpak is het natuurbeleid. Daar wordt 250.000 hectare aan de landbouw onttrokken om er natuur van te maken. In Holmans voorstel gaan meer boeren natuurwaarden combineren met landbouw. Tegenover de Deense CO2-heffing zet hij juist beloningen voor prestaties.

De concrete uitwerking van het wetsvoorstel zal voor een groot deel bij de provincies komen te liggen, gezien hun huidige rol in natuurbeheer. Zij krijgen de uitdaging om flankerend beleid te ontwikkelen, zoals het herverkavelen van gronden en het faciliteren van stoppende boeren. Deze decentrale aanpak moet zorgen voor maatwerk en inspelen op regionale omstandigheden, zoals de specifieke uitdagingen in het zuiden van Nederland.

Regie op stoppers

'Er gaan best veel boeren stoppen de komende tien jaar. Voer je daar regie over in de vorm van een structuurbeleid of laat je dat op zijn beloop gebeuren? Wanneer je daar goed op stuurt, dan heb je misschien over een aantal jaren een einde aan de politieke discussies over de sector.'

Het NSC-Kamerlid kan zijn wetsvoorstel zelf niet meer tot afronding brengen. Hij heeft besloten zich niet verkiesbaar te stellen voor de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober. Hij is desondanks positief gestemd over de kansen voor het voorstel. 'Er zijn andere partijen die het kunnen overnemen.'

Na de zomer vindt eerst een publieke internetconsultatie plaats en gaat het voorstel voor advies naar de Raad van State. Behandeling in de Tweede Kamer volgt naar verwachting medio volgend jaar.

Verkiezingen en formatie

Stikstof en een graslandnorm voor de melkveehouderij gaan waarschijnlijk een belangrijke rol spelen in de komende verkiezingsdebatten en de formatie van een nieuwe coalitie, verwacht Holman. Hij is ervan overtuigd dat de tijd rijp is voor een dergelijke structurele keuze.

De NSC'er gelooft sterk in breed maatschappelijk overleg en consensus. Daarvoor kan Nederland leren van Denemarken, zegt hij, zij het wel met een andere uitkomst. 'Het is beter een plan te maken dat breed wordt gedragen en daarmee draagvlak heeft, dan iets proberen in stand te houden wat in een volgend kabinet met een andere samenstelling weer heel anders moet.'

Dit wetsvoorstel is geen 'compromispolitiek', benadrukt Holman. 'Het biedt een structurele oplossing. Hiermee voorkomen we dat duizenden familiebedrijven verdwijnen en zetten we serieuze stappen richting onze natuur- en klimaatdoelen.'