Impact eerste coronagolf kleiner dan gevreesd

Dat de impact minder desastreus uitpakte, heeft in belangrijk mate te maken met de korte duur van de eerste lockdownperiode, maar ook met bijvoorbeeld het instellen van green lanes in de EU waardoor de handel kon doorgaan. De grootste problemen deden zich voor op het vlak van arbeid, afzet en prijsontwikkeling. De verschillen tussen de sectoren waren groot.

Vanaf het begin van de lockdown was er zorg over de beschikbaarheid van (seizoens)arbeid. De inzet van arbeid is volgens Wageningen UR uiteindelijk geen heel groot probleem geworden, mede dankzij initiatieven in de sector.

Afstand houden slachtband

In het begin van de coronacrisis ondervonden slachterijen wel hinder van personele beperkingen door een combinatie van zieke medewerkers, de noodzaak afstand te houden aan de slachtband en buitenlands personeel dat minder gemakkelijk beschikbaar was.

Later kwam daar de zorg bij over het risico van besmetting in bedrijfssituaties waar veel mensen dicht op elkaar werken onder vooral koude omstandigheden. Gevoelige en risicovolle plekken zijn onder andere sorteermachines en paklijnen of (gekoelde) pakstations (bijvoorbeeld veilingen, handelshuizen), kleedkamers, toiletten en bedrijfskantines en tijdelijke huisvesting van buitenlands personeel. Door een aantal uitbraken onder het slachthuispersoneel moesten een aantal varkensslachthuizen tijdelijk sluiten.

Afzet

De Nederlandse agrosector is sterk internationaal verweven. Door de maatregelen die genomen zijn tijdens de eerste golf van de coronacrisis ondervonden en ondervinden diverse bedrijfsprocessen problemen. Soms waren deze van korte duur, zoals een tijdelijke beperking van het vliegverkeer, soms duren ze nog steeds. Bijvoorbeeld bij een beperkte afzet naar de horeca en foodindustrie door sluiting van restaurants of bedrijfskantines.

Door de genomen maatregelen zijn de fijnmazige en efficiënt georganiseerde waardeketens tijdelijk dan wel langdurig verstoord. Het gaat dan bijvoorbeeld om afzet van producten buiten de EU, zoals bloemen, delen van varkens en pluimvee die niet in Nederland zijn af te zetten, de aanvoer van zaden, stekken en weefselkweek uit derde landen en (kortstondig) de aanvoer van veevoergrondstoffen (krachtvoer).

Internationale verwevenheid

Deze internationale verwevenheid zal ook bij een volgende uitbraak een belangrijk knelpunt kunnen zijn. Binnen de EU kon via de zogenoemde green lanes veel handel blijven doorgaan en werd aldus de beschikbaarheid van voedsel voor de Europese burgers gegarandeerd. Door de hogere transportkosten zijn de kosten van afzet naar verre bestemmingen, die per vliegtuig beleverd worden, (nog veel) hoger dan deze voor de crisis waren.

Ook de afzet in het binnenland heeft als gevolg van de coronamaatregelen flinke klappen gehad. Het sluiten van horeca en sportvoorzieningen betekende (veel) minder afzet van producten voor de foodservice en horeca, zoals frietaardappelen, reguliere kip en kooi-eieren.

Voor andere producten groeide de vraag juist, zoals naar scharreleieren en kip van concepten (langzaam groeiende rassen). Ook lijkt er in de eerste paar maanden een toename geweest te zijn in de lokale afzet en boerderijverkoop. Bedrijven die zich richten op meer als luxe ervaren (voedsel)producten en/of out-of-home consumptie, evenals bedrijven die zich sterker richten op exportmarkten binnen en buiten de EU, blijken gevoeliger te zijn geweest voor de eerste lockdownperiode.

Prijsontwikkeling

Samenhangend met de afzet, staan de prijzen voor veel producten (nog) onder druk, maar niet voor alle. Scharreleieren en groente bijvoorbeeld kennen betere prijzen dankzij verhoogde afzet, ook voor diverse vissoorten zijn de prijzen weer op pre-coronaniveau. De boterprijs trekt ook weer aan.

Voor de prijsontwikkelingen kunnen ook andere factoren een rol spelen. Seizoensmatige schommelingen in de prijzen zijn heel gebruikelijk, bijvoorbeeld als gevolg van tijdelijke (internationale) tekorten en overschotten.

Voorzichtige balans

De eerste golf van de coronacrisis is achter de rug en hoewel het eerste stof is neergedaald en er een voorzichtige balans kan worden opgemaakt, kan Wageningen UR een volledig inzicht in de gevolgen van deze eerste golf nog niet in alle gevallen geven. Nog niet alle data zijn bijvoorbeeld beschikbaar.

Daarnaast is het volgens de onderzoekers moeilijk te beoordelen of en hoeveel van de veerkracht van de verschillende deelsectoren is aangetast tijdens deze eerste golf en in hoeverre de bedrijven in staat zijn om eventuele gevolgen van een tweede golf te kunnen doorstaan.

Wel leert de eerste analyse begin oktober, aan het begin van de tweede golf, dat de impact van de covid-19-crisis groter zal worden op het moment dat in volgende fases van de crisis lockdowns strikter zijn, langer duren en frequenter voorkomen.