Green Deal te vergelijken met eerste maanreis

Een ambitieus plan om Europa in 2050 klimaatneutraal te maken is volgens de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie (EC) Ursula von der Leyen een kans voor de boeren van Europa. 'De Europese Green Deal zal aan hun kant staan', zei ze woensdag bij de presentatie van de eerste schets van de plannen, in het Europees Parlement in Brussel.

In een toelichting vergeleek Vonder Leyen de Green Deal met de belofte in 1962 van de Amerikaanse president John F. Kennedy om een mens op de maan te zetten voor het einde van dat decennium. De overeenkomst van het Europese klimaatplan met de belofte van Kennedy is dat ook nu de details over hoe dat doel bereikt gaat worden nog niet bekend zijn.

'Green Deal geen blauwdruk'

'We hebben nog niet alle antwoorden. Vandaag is het begin van een reis', aldus Von der Leyen, die op 1 december het voorzitterschap van Jean-Claude Juncker overnam. De Green Deal die zij woensdag samen met vicevoorzitter en klimaatcommissaris Frans Timmermans presenteerde, heet officieel een 'mededeling' van de EC en bevat geen nieuwe juridisch bindende regels. Het is een overzicht van de plannen die de EC de komende jaren wil uitvoeren. 'De Green Deal is geen blauwdruk. Het is eerder een stappenplan', stelde Timmermans.

De Green Deal noemt boeren onmisbaar in de strijd tegen klimaatverandering. Tegelijk bevatte de mededeling in één zin een ontnuchterende vaststelling over de invloed van landbouw op het milieu. 'Voedselproductie leidt nog steeds tot lucht-, water- en bodemverontreiniging, draagt bij aan het verlies van biodiversiteit en klimaatverandering en verbruikt buitensporige hoeveelheden natuurlijke hulpbronnen, terwijl een belangrijk deel van voedsel wordt verspild.'

Daarom wil de EC met een nieuwe 'boerderij-tot-bordstrategie' komen, die de weg moet bereiden voor een duurzamer voedselbeleid. De publicatie van die nieuwe strategie staat gepland voor de lente van volgend jaar.

Innovatieve producten

Het 'boerderij-tot-bordplan' zal onder meer initiatieven bevatten om voedselverspilling tegen te gaan en een voorstel voor strenger Europees toezicht op voedselfraude. Ook komt de EC met een proces om nieuwe innovatieve voedsel- en voederproducten te identificeren, zoals het gebruik van algen.

De EC zal ook initiatieven voorstellen die Europese burgers moeten stimuleren gezond en duurzaam voedsel te consumeren, evenals voorstellen om de positie van boeren in de waardeketen te verbeteren. Concreter dan dit werd het echter niet. De Brusselse boerenlobbyorganisatie Copa-Cogeca zei in een reactie dan ook dat de Green Deal bij boeren meer vragen oproept dan beantwoordt.

Voor al deze plannen heeft de EC de instemming nodig van het Europees Parlement en de Raad van Europese regeringsleiders, waar de nationale regeringen zijn vertegenwoordigd. Onder de Europarlementariërs van de vier grootste fracties was vooral instemming met het overkoepelende doel. 'Ik ben er absoluut van overtuigd dat we actie moeten ondernemen tegen klimaatverandering', zei VVD-Europarlementariër Jan Huitema.

'Niet overlaten aan één sector'

'De weersomstandigheden worden extremer en oogsten mislukken. Maar dat kunnen we niet overlaten aan één bepaalde sector of één bepaald land. We moeten dit Europees aanpakken en zorgen dat de rest van de wereld meegaat', aldus Huitema.

Het zal vooral de Europese Raad zijn waar de EC veel weerstand van kan verwachten. De uitdaging voor Von der Leyen is dat veel EU-beleid voor de komende jaren al in gang is gezet door Juncker. Zo zijn de EU-instellingen al anderhalf jaar bezig met het commissievoorstel voor het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) voor 2021-2027.

De Green Deal stelt dan ook geen radicale verandering voor ten opzichte van het GLB. Dat blijft 'een belangrijk instrument' om de milieu- en klimaatdoelen te bereiken en moet boeren tegelijkertijd van een degelijk inkomen voorzien.

Startdatum GLB uitgesteld

De EC had onder Phil Hogan voorgesteld dat 40 procent van de GLB-begroting een positieve klimaatbijdrage moet hebben. De Green Deal kondigt aan dat de EC er met het Europees Parlement en de Europese Raad aan zal werken dat dit ambitieniveau gehandhaafd blijft. Wel erkent de EC dat de startdatum van het nieuwe GLB waarschijnlijk zal worden uitgesteld naar het begin van 2022.

Toch lijkt het onvermijdelijk dat de EU met nieuwe maatregelen zal moeten komen om de klimaatvoetafdruk van de landbouw te verkleinen, wil ze het ambitieuze doel van een uitstootneutraal continent in 2050 bereiken. Timmermans erkende dat er met de transitie kosten gemoeid zullen zijn. 'Maar vergeet niet wat de kosten zijn van niets doen', zei hij. 'We hebben de luxe niet meer om de feiten te negeren.'