Stoppen of afbouwen. Wat zijn de gevolgen?

'Stoppen is ook ondernemen'. Zoveel is duidelijk als je je als argeloze boer of tuinder verdiept in de materie. Een wirwar van mogelijkheden dient zich aan. De redenen om te stoppen zijn ook heel divers. Niek Doelman van De Koning en Witzier Makelaars organiseert daarom samen met Pietjan de Jong van PPP Agro Advies eens per jaar een voorlichtingsavond onder deze titel.

Stoppers ervaren soms schaamte of hebben het gevoel te falen. Allereerst richting zichzelf, maar ook naar het gezin of familie, beamen beide adviseurs. Vooral als het bedrijf nog door (over)grootvader is opgericht. Reacties uit de omgeving van boeren en tuinders die het vak aan de spreekwoordelijke wilgen hangen, kunnen kwetsend zijn. Of het besluit stuit op onbegrip.

Zoeken naar juiste route

Doelman: 'Stoppen doe je meestal niet uit luxe. Maar het vraagt serieus ondernemerschap om de juiste route te kiezen. Door een stopper als ondernemer te bestempelen, haken wij aan bij wat het proces in feite behelst: goed nadenken en de juiste route uitstippelen. Liefst met adviseurs die weten waar ze over praten.'

Dat klinkt als preken voor eigen parochie, maar stoppen of afbouwen is een proces waar je veel mensen bij nodig hebt, ziet De Jong. 'De accountant, notaris, taxateur, makelaar, gemeenteambtenaren, buren, potentiële kopers, noem maar op. Wie betrek je en wanneer zet je wie in?' Begeleiding door een ervaren adviseur helpt bij een dergelijk proces.'

PPP Agro Advies informeert ondernemers daarnaast over de sociale aspecten rond stoppen of afbouwen. Want deze keuze heeft veel gevolgen.

Leefpatroon doorbroken

'Het dagelijkse leefpatroon waar men zich al jaren in bevindt, wordt doorbroken', ziet De Jong. 'De drie P's van PPP ('Perspectief, pegels en plezier') zijn hierbij onontbeerlijk, zeg ik vaak tegen boeren die het overwegen. Je hebt nieuwe doelen nodig, geld om ze te realiseren en zin om je leven anders in te richten.'

Doelman vult aan: 'Er kunnen ook markttechnische redenen zijn om juist nu te stoppen. Neem de huidige hoge grondprijzen, waarde van melkveefosfaatrechten en vergeet de nog steeds historisch lage rente voor potentiële kopers niet. Dat kunnen buren zijn die graag uitbreiden, maar ook particulieren die in het groen willen wonen.'

De Koning en Witzier zet regelmatig de financiële mogelijkheden op papier voor stoppers in spe. 'Denk bijvoorbeeld aan het gedeeltelijk of geheel verkopen van het bedrijf of de zoektocht naar een andere woning. En de belangrijke vraag: wat wordt het inkomen na het stoppen?'

Hoge regeldruk

Stoppen met het agrarische bedrijf doet een ondernemer niet zo maar. Toch speelt dit bij veel ondernemers wel door het hoofd. De redenen zijn legio maar hebben veelal te maken met toenemende regeldruk, administratieve lasten en onder druk staande resultaten. Ook de afwezigheid van een opvolger kan een belangrijke reden zijn om te stoppen.

'Om niet op je 'tandvlees' terecht te komen, is het verstandig op tijd de stap te zetten', zegt Doelman. Als stoppen te rigoureus voelt, kan afbouwen een goede tussenstap zijn. 'Je kunt al je vee wegdoen, maar een deel is soms beter. Jongvee bijvoorbeeld aanhouden om op te fokken. Stallen kunnen in de verhuur, evenals land.

'En waarom zou de boer of teler zichzelf niet verhuren aan collega-bedrijven als er meer tijd beschikbaar is in de werkweek? Vooral in drukke periodes kan dit een aardige zakcent opleveren.'

Dé route bestaat niet

Er zijn legio opties, maar dé route bestaat niet, vinden de adviseurs. 'Waar de één zonnepanelen neerlegt, is het voor de ander beter om te investeren in een goede ontsluiting naar een los perceel. Daarmee maak je zo'n kavel een stuk couranter in de markt.'

Maatwerk dus. Waarbij de fiscus een prominente plek inneemt. Hoe je dit regelt, scheelt nogal wanneer je afrekent met de mannen in pak. Er zijn zoveel belastingregels van invloed op het bedrijf en de gekozen rechtsvorm, dat meerdere scenario's goed doorgerekend moeten worden. Doelman: 'Dit kan tien- tot honderdduizenden euro's schelen.

'Soms adviseren we aanpassen van de rechtsvorm of de bestemming van de grond. Een hectare grasland doet gemiddeld namelijk zo'n 57.000 in de markt, akkergrond 64.000, maar een bouwhectare kan lokaal zo maar 75.000 euro aantikken.'

Het is wel oppassen geblazen, waarschuwen de adviseurs. Van woonbestemming – om goed in slappe was zittende stedelingen te verleiden – terug naar bedrijfsgrond, omdat uiteindelijk tóch een agrariër met het perceel aan de haal gaat, is een fikse bureaucratische onderneming, schetst Doelman een praktijkgeval. 'Denk daar niet te licht over. Zoek in ieder geval via de bestemmingsplannen uit wat de gemeente of provincie van plan is op de korte of langere termijn.'

Als er al algemene adviezen te geven zijn, dan de volgende: 'Vraag je af of een volgende boer of tuinder door kan met je bezit. Hoe oud zijn de gebouwen, verwacht je grote, maar wel noodzakelijke investeringen voor de nieuwe man of vrouw op de bok?'

Verkoop het woonhuis aan de stedeling

Een ander adagium: 'Verkoop je land bij voorkeur aan de buren. Zij weten dat buurmans land maar één keer te koop komt en willen daar soms goed voor geven. En verkoop het huis – mits je er niet voorlopig blijft wonen – aan die groenzuchtige en goed bemiddelde stedeling.

Nog een laatste gratis advies voor iedereen met stopambities: 'Het kan ondernemers snel gaan duizelen door alle mogelijkheden. Het is dan van belang om alle opties op een rij te zetten en ze als een grote rotonde te bekijken. Met het juiste advies kun je elke keer een afslag wegstrepen. Totdat de juiste weg zich voor jouw situatie aandient.'