'Doelsturing kan niet zonder prikkels'

Demissionair landbouwminister Femke Wiersma zegt dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vindt dat ze goed op weg is met het stikstofbeleid. Het PBL reageert in het AD en de Volkskrant dat het beleid van Wiersma 21 miljard euro kost en niet veel zal opleveren.

Het 'Bouwstenendocument emissiereductie landbouw' van het Interprovinciaal Overleg, LTO Nederland, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Unie van Waterschappen en het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt zou een aanzet moeten zijn om de kloof tussen de minister en het PBL te overbruggen.

In het document wordt ervan uitgegaan dat een afname van de stikstofuitstoot van 41 tot 50 procent in 2035, in vergelijking tot het referentiejaar 2019, mogelijk is. Het bouwstenendocument zet in op doelsturing. Maar er lijkt meer nodig.

Dit opiniestuk is een pleidooi voor de inzet van extra financiële prikkels om de doelen daadwerkelijk te halen. Dat agrariërs – mits op een goede manier geprikkeld – zelf in staat zijn om maatregelen te nemen om ammoniakemissies te verlagen, is voor mij niet de discussie. Maar om op de juiste manier te prikkelen, moeten er wel goede meetbare doelen zijn. Daarom is het belangrijk om veel aandacht te hebben voor die doelen.

Bij de opstellers van het bouwstenendocument gaat het er om dat elke boer afzonderlijk het reductiedoel van 41 tot 50 procent bereikt. Als dit niet het geval is, wordt de vergunning in 2035 geheel of gedeeltelijk ingetrokken. Het afrekenen van iedere boer afzonderlijk is niet gemakkelijk, omdat boeren die al extra stappen hebben gezet daarvoor niet mogen worden gestraft, er in tien jaar tijd sowieso veel gebeurt met bedrijven en meten in open stallen duur is.

Kortom: het kennen van de doelen is belangrijk, maar alleen zeggen dat je wilt sturen op doelen in de melkveehouderij is niet genoeg. Om de emissiedoelen te bereiken, moet eerst gestuurd worden op goed meetbare tussendoelen. Sturen op deze tussendoelen kan, om boeren vrijheid voor eigen invulling te geven, het best plaatsvinden via financiële prikkels. In de aanpak Duurzame Veehouderij, zoals die toepassing krijgt in provincie Drenthe, wordt aan de hand van elf kritische prestatie-indicatoren geëxperimenteerd met een op financiële prikkels gebaseerd systeem.

De aanpak waaraan bijna de helft van de Drentse melkveehouders op vrijwillige basis deelneemt, maakt gebruik van de voor boeren bekende KringloopWijzer. De verschillende prestatie-indicatoren kennen telkens drie of vier waarden die bepalend zijn voor de hoogte van de beloning. Ofwel: hoe beter de prestatie, hoe hoger de beloning. De maximale beloning is 5.000 euro per jaar.

De weg naar 2035 kan het best afgelegd worden aan de hand van een uitgebreide en aangepaste versie van het Drentse systeem Duurzame Melkveehouderij. De nieuwe versie dient zo ingericht te zijn dat het aanvullend is op andere systemen en gebaseerd op prijsprikkels, zoals duurzaamheidstoeslagen in de melkprijs en de eco-regeling. Negatieve prijsprikkels horen er ook bij, maar het systeem moet zo zijn dat een gemiddelde boer financieel niet op achteruit gaat.