Wetsvoorstel grondgebondenheid 'maakt eind aan dertig jaar discussie'

Initiatiefnemers Harm Holman (NSC) en Pieter Grinwis (ChristenUnie) willen daarmee boeren zekerheid geven en de landbouw duurzamer maken, schrijven ze in de uitleg van hun wet. Met een graslandnorm wordt de stikstofemissie kleiner, neemt het mestoverschot af en vermindert het gesleep met mest.

Het voorstel deelt Nederland op in twee soorten gebieden. Enerzijds is een 'Agrarische Hoofdstructuur' en anderzijds zijn er gebieden met 'Maatschappelijke Landbouw'. De eerste soort gebieden heeft voedselproductie als belangrijkste doel. In deze gebieden moet ruimte komen voor ondernemerschap. Doelsturing speelt hier een belangrijke rol om de natuur- en waterkwaliteit te verbeteren.

In de tweede categorie hebben boeren meer verantwoordelijkheden voor natuur, waterbeheer en recreatie. Het gaat hierbij om kwetsbare gebieden zoals overgangszones voor Natura 2000-gebieden, veenweidegebieden of uitspoelingsgevoelige zandgronden. De hoeveelheid vee die in deze gebieden per hectare mag worden gehouden, is lager, maar boeren krijgen voor hun andere inspanningen betaald volgens langjarige contracten om dat verschil te compenseren. Welk gebied waar komt, is aan de provincies.

Landelijk gemiddelde

De norm die Holman en Grinwis voorstellen voor het maximumaantal koeien in de hoogproductieve regio's ligt iets hoger dan het landelijk gemiddelde. De verwachting van de initiatiefnemers is dus dat de meeste boeren geen last zullen hebben van de nieuwe regels. Met name in het zuiden van Nederland zijn er boeren die vee zullen moeten inleveren of veel land moeten aankopen om aan die norm te voldoen.

'Het heeft impact voor boeren met veel koeien en weinig grond', erkent Holman. 'Maar we moten keuzes maken.' Ook Grinwis is die mening toegedaan. 'Het is aan de politiek om een norm te stellen en leiderschap te tonen.' Beide Kamerleden denken dat grondgebondenheid tot een kleinere veestapel zal leiden, maar ze constateren dat deze ontwikkeling ook plaatsvinden door andere factoren, zoals stoppende boeren.

Daarnaast wijzen ze op Europese afspraken. Nederland heeft in Brussel toegezegd dat de melkveehouderij in 2032 grondgebonden is, maar daar is nog geen concreet beleid voor gemaakt. Holman wil daar invulling aan geven en heeft de wet al eerder aangekondigd. 'Met deze wet maken we een einde aan de onzekerheid.' Hij benadrukt verder dat de wet is opgesteld na het raadplegen van wetenschappelijke bronnen, zoals onderzoeken van Wageningen UR.

Akkerbouw

Als de initiatiefwet wordt aangenomen, zal dit ook gevolgen hebben voor andere agrarische sectoren. De veehouderij in ons land is volgens de initiatiefnemers niet los te zien van de akkerbouw. De samenwerking tussen beide is zeer relevant voor het sluiten van (regionale) kringlopen. Dierlijke mest is van grote waarde voor de bodemvruchtbaarheid. Daarom vinden Holman en Grinwis het stimuleren van structurele samenwerking tussen akkerbouwers en veehouders in de regio belangrijk.

De komende maand kan iedereen die dat wil reageren op het wetsvoorstel via een internetconsultatie. Daarna wordt het voorstel, eventueel met aanvulling, naar de Raad van State gestuurd voor advies. De vervolgstap is behandeling in de Tweede Kamer, maar dat zal pas in 2026 zijn. Invoering van de wet zal dan op zijn vroegst in 2027 plaatsvinden.

Holman keert na de verkiezingen in oktober niet terug in de Kamer. Dan zal Grinwis de kar alleen trekken. Hij verwacht dat andere partijen het voorstel zullen steunen. Zo is er onder meer door CDA en VVD positief over het initiatief gesproken. Ook GroenLinks-PvdA heeft eerder aangegeven veel te voelen voor grondgebondenheid. Holman heeft ook gesprekken gehad met LTO Nederland, maar die organisatie vindt het plan te rigide.