Peiling: 'Twijfels over doelsturing zijn begrijpelijk'

Dat blijkt uit een enquête van Nieuwe Oogst onder 1.500 agrariërs. Het onderzoek werd gehouden na de presentatie van het startpakket, waarmee het kabinet-Schoof Nederland van het stikstofslot wilde halen. Doelsturing is daarbij een van de pijlers onder het emissiebeleid van landbouwminister Femke Wiersma. Het moet nog blijken of zij – na het opstappen van de PVV uit de coalitie – deze plannen voort kan zetten.

Het kabinet legt het stikstofreductiedoel voor de landbouw op 42 tot 46 procent in 2035, ten opzichte van 2019. Dit doel wordt door 25 procent van de ondervraagden als haalbaar geacht, 30 procent denkt van niet, terwijl 10 procent een nog zwaardere opgave verwacht.

Uit de enquête blijkt dat veel boeren nog ongewis zijn over wat doelsturing op een emissieplafond precies betekent voor hun bedrijf. 60 procent vindt het te vroeg om daar al over te speculeren, omdat de precieze invulling van de plannen nog niet bekend is. 21 procent heeft een voorkeur voor het zelf sturen op een eigen emissiedoel, 8 procent houdt vast aan generieke maatregelen.

Uit de reacties in het onderzoek blijkt dat boeren vrezen dat doelsturing nog complexer is dan het huidige systeem. Vooral de vrees voor meer administratie maakt ze voorzichtig het te omarmen.

Dat veel boeren positief zijn over doelsturing, maar terughoudend als het gaat om de uitwerking ervan, verwondert directeur Harm Wientjes van DLV Advies niet. 'Dat kan ik mij goed indenken. Een kleine helft van de boeren is ook al wel bezig met sturen op kritische prestatie-indicatoren (kpi's). Ze zitten niet te wachten op nog meer regeltjes waaraan ze moeten voldoen.'

Harm Holman (NSC) maakt zich in de Tweede Kamer hard voor doelsturing. Ondanks het streven van het kabinet bespeurt hij bij boeren onbekendheid met de voordelen. 'Het ministerie heeft er ook bijna niet over gecommuniceerd.'

DLV Advies begeleidt een aantal vergunningaanvragen die zijn gebaseerd op doelsturing. Die bedrijven weten hun emissie met managementmaatregelen voldoende te reduceren om aan de voorwaarden te voldoen, zegt Wientjes. 'Het probleem is dat gemeenten en provincies worstelen met de borging en juridische inpassing van de behaalde reductie. Dat is het grootste gemis. Het reductiepotentieel dat boeren met managementmaatregelen kunnen halen, wordt niet erkend.'

De stikstofimpasse stopt de modernisering van de landbouw, terwijl het een stimulans kan zijn, stelt Wientjes. 'Het behalen van het gestelde reductiedoel vergt geen ingewikkelde of dure innovaties. Het is een kwestie van netjes en hygiënisch werken in de stal en op het land, en aanpassingen in het voerspoor', zegt hij, doelend op onder meer het schoonhouden van de stalvloer, het regelmatig besproeien daarvan, het mengen van de mest met water en voorkomen dat de mest in de put gaat rotten.

'We moeten niet blijven vasthouden aan de Rav-lijst met technische ingrepen. Als de overheid erkent wat kan met stalmanagement, halen we morgen de doelen. Gemiddeld stoot een koeplaats in Nederland 13 kilo ammoniak per jaar uit. Maar de verschillen tussen bedrijven variëren tussen 6 en 25 kilo. Hier is veel winst te behalen, maar de inspanning van de boer wordt niet beloond en de reductie niet geregistreerd.'

Zowel Wientjes als Holman zien in doelsturing een systeem om koplopers te belonen en achterblijvers te stimuleren. Over hoe die beloning vorm te geven, leven verschillende ideeën. Sturen op het ureumgehalte in de melk is er een. Dit is bovendien goed te borgen. Op deze kpi wordt in de melkveehouderij al gestuurd. 'Normeren en beprijzen vinden veel boeren eng, maar dat hoeft niet. Koplopers krijgen een beloning en achterblijvers een prikkel om aan te haken', zegt Holman.

Akkerbouwers die het stikstofbodemoverschot weten te verlagen, kunnen met minder rustgewassen in het teeltplan worden beloond. 'Hoe snel denk je dat we dan vooruit gaan?', zegt de NSC'er. 'Bemestingsnormen worden strenger. Op zandgrond wordt het landbouwkundige optimum al lang niet meer gehaald. Als boeren aantonen dat ze voldoen aan de stikstofnorm in de bodem, zou de gebruiksnorm weer wat omhoog kunnen, of tenminste de korting eraf', zegt Wientjes.

Druk op fosfaatrechten

Wiersma overweegt emissiedoelen te koppelen aan fosfaatrechten. Daarbij is het mogelijk reductie te realiseren door fosfaatrechten aan te kopen. Dat vindt Holman niet wenselijk, omdat het druk geeft op de rechten. 'We zien al dat de prijs van fosfaatrechten fors is gestegen. We stevenen dan opnieuw af op een grote sprong in de schaalvergroting en het wordt voor jongeren moeilijker een bedrijf over te nemen.'

Volgens Wientjes ligt de oplossing in de ondernemersruimte die op vrijwillige basis is te verdienen met goede prestaties: 'Belonen via minder strenge normen voor het bouwplan of verruiming in de vergunning.'