Nog veel haken en ogen aan duurzame inkoopverplichting

Het onderzoek naar een inkoopverplichting van duurzame landbouwproducten werd verricht op verzoek van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en de Tweede Kamer. Demissionair landbouwminister Piet Adema stuurde deze week de bevindingen naar het parlement.

De hoofdvraag die de onderzoekers moesten beantwoorden, is of een wettelijke inkoopverplichting van duurzame landbouwproducten het aanbod daarvan kan vergroten en het verdienmodel van boeren kan versterken. Ook moest worden beantwoord wat de effecten van een dergelijke verplichting zijn op de consumentenprijzen en de exportpositie van de landbouw.

Uit de analyse blijkt dat een duurzame inkoopverplichting onder bepaalde condities kan bijdragen aan het vergroten van de afzet van duurzame landbouwproducten en het ondersteunen van in Nederland gevestigde duurzame boeren.

Onzekerheden rond NPLG

Wel signaleren de onderzoekers nog veel onzekerheden rondom de effectiviteit van de inkoopverplichting. Een van de grootste onzekerheden heeft betrekking op de uitvoering van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG), waaraan de provincies nu werken.

Het rapport signaleert als belangrijkste beperkende factoren voor een inkoopverplichting:
• Duurzaamheid is nog niet eenduidig te definiëren of te meten;
• Het verdienmodel van boeren is onzeker;
• De uitwerking van de inkoopverplichting is complex;
• Marktwerking is een delicaat proces waardoor ongewenste of onbedoelde effecten kunnen ontstaan.

De onderzoekers merken ook op dat het binnen de huidige beleidscontext lastig is te beoordelen welke boeren onder de noemer 'duurzaam' vallen. Bovendien is het realiseren van een meerprijs allesbehalve zeker. Als er meer zicht is op de uitwerking van het NPLG, wordt misschien meer duidelijk over de effecten van een inkoopverplichting.

Een belangrijk issue in deze discussie zijn de gevolgen voor de voedselprijzen in de supermarkten. Een inkoopverplichting maakt dat inkopers minder keuze hebben wat een prijsopdrijvend effect kan hebben.

Import beperkt doelmatigheid

De onderzoekers denken dat de import van buitenlandse producten de doelmatigheid van de inkoopverplichting kan beperken. Bovendien benadeelt het de concurrentiepositie van marktpartijen die aan die verplichting zijn gebonden.

Om die negatieve effecten te voorkomen, is het nodig om afspraken te maken met de ketenpartijen over de import van duurzame producten.

Voor het onderzoek zijn met diverse ketenpartijen gesprekken gevoerd, waaronder Ahold Delhaize, Bionext, Biohuis, FrieslandCampina, Jumbo Supermarkten en Stichting Milieukeur.