Gezamenlijke duurzaamheidseisen supermarkten moeten ook boer helpen

Achtergrond Algemeen Tys Hallema 06 jun 2023 om 06:30uur

Een nieuwe standaard die de ondergrens op het gebied van duurzaamheid fors omhoog trekt én het verdienmodel voor boeren verbetert. De ambitie van supermarkten en groothandels reikt ver. 'Dit is echt heel groot', klinkt het.

Gezamenlijke+duurzaamheidseisen+supermarkten+moeten+ook+boer+helpen

Zoals meer punten waarover wordt gesproken aan de tafels die werken aan het Landbouwakkoord ligt de rol die de retail kan spelen gevoelig. Hoe kunnen supermarkten, als belangrijkste afnemer, helpen om het verdienmodel van boeren te verbeteren en tegelijkertijd aan duurzaamheid te werken?

De supermarkt- en foodservicebranche zelf nam eind maart al het heft in handen door stappen aan te kondigen die aan beide doelen moeten gaan bijdragen. 'Dat is een stap die echt heel groot is', vindt directeur Marc Jansen van koepelorganisatie CBL. 'Ik heb niet eerder meegemaakt dat er in onze branche zoveel wens is om duurzaamheid op deze manier op te pakken. Het was altijd om je mee te onderscheiden, nu werken we toe naar een bovenwettelijke standaard.'

Volgens Jansen is de inzet van zijn sector om samen met boeren te komen tot een hogere duurzaamheidsstandaard, inclusief een goed verdienmodel. De standaard moet 'onafhankelijk, ambitieus, transparant, betrouwbaar en voor iedereen toegankelijk' zijn, waarbij het programma Beter voor Natuur & Boer, een initiatief van Albert Heijn, het uitgangspunt is voor de branche. Het actief promoten van Nederlands voedsel hoort ook bij de nieuwe standaard. .

Of er nou wel of geen akkoord komt, wij gaan hiermee aan de slag

Marc Jansen, directeur CBL

Het statement dat eind maart werd gemaakt, heeft het CBL als lid van de hoofdtafel ook ingebracht bij de Landbouwakkoord-besprekingen. 'Landbouwminister Piet Adema vond ons initiatief mooi, maar zag het niet als dé oplossing voor de hele land- en tuinbouw. Onze focus ligt immers op huismerk- en versproducten. Maar daardoor is de bal wel verder gaan rollen', zegt Jansen.

Recent lekte al enigszins uit wat een overkoepelende duurzaamheidsstandaard als onderdeel van het Landbouwakkoord mogelijk met zich meebrengt. Zo meldde RTL dat alle in Nederland geproduceerde producten aan een nieuwe standaard moeten voldoen.

Een dergelijk verplichtend karakter kan tot weerstand leiden, weet ook Jansen. 'Dat zal de komende tijd een van de grote vragen zijn, hoe ga je zoiets verplichten? Wat ons betreft houden we het bovenwettelijk, maar de overheid wil alle doelen uit het NPLG, het Nationaal Programma Landelijk Gebied, vastgelegd zien, inclusief meer aandacht voor dierenwelzijn.'

Ongeacht Landbouwakkoord

De supermarkten en foodservicebedrijven gaan hoe dan ook aan de slag met een nieuwe duurzaamheidsstandaard. 'Ongeacht of er wel of geen Landbouwakkoord komt', benadrukt Jansen. 'Ik hoop dat zoveel mogelijk partijen gaan aanhaken, ook A-merkfabrikanten en de horeca.'

De partijen in de foodretail werken nu aan de uitwerking van hun plan. Zo is nog niet duidelijk hoe ver de nieuwe normen gaan op gebied van klimaat, water, natuur en stikstof. 'We willen nu eerst een goede systematiek vaststellen over hogere duurzaamheidsnormen en een goed verdienmodel', legt Jansen uit. 'Wat je er nog bovenop kunt zetten om de verduurzaming nog verder te brengen, is voor later.'

Focus op Nederland

Ook is nog niet duidelijk hoe het zit voor Nederlandse boeren die produceren voor het buitenland, en voor buitenlandse producten die in Nederlandse supermarkten worden verkocht. 'Onze focus is de Nederlandse sector te helpen de transitie door te maken', zegt Jansen.

'Dat betekent een commitment om zoveel mogelijk Nederlandse producten in te kopen, meer nog dan op dit moment', vult Jansen aan. 'In het concept-Landbouwakkoord staat ook de intentie om dit initiatief in Europees verband verder te brengen, maar we willen dit eerst in Nederland voor elkaar krijgen.'

Onnodige discussie

Volgens Jansen gaat het zeker niet gebeuren dat supermarktbedrijven massaal producten inwisselen voor die van buitenlandse leveranciers. 'Die discussie is onnodig, want we bewegen juist de andere kant op.'

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft aangegeven dat kartelvorming binnen ketens mag, als het een specifiek verduurzamingsdoel heeft. 'Het maakt retailers niet zoveel uit voor hoeveel een product wordt verkocht, als het maar eerlijk is ten opzichte van de concurrentie', zegt hoogleraar retail Laurens Sloot. 'Als je elk jaar kleine stappen zet door de ondergrens qua duurzaamheid op te schuiven, kun je een heel eind komen.'

Extensiveren of verduurzamen

Volgens Sloot is er nog geen oplossing voor alles wat we in Nederland produceren. Immers, veel landbouwproductie is voor de export. 'Je kunt met de Nederlandse retail wel afspraken maken, maar dat is maar 20-25 procent van de afzet. Aan een varkenshouder die voor het buitenland werkt, kun je niet zeggen 'dit zijn de standaarden en zoek zelf maar uit hoe je verkoopt'

Daarom pleit Sloot ervoor om goed in kaart te brengen wat er in en nabij Natura 2000-gebieden wordt verbouwd en aan vee is. 'Om en nabij de N2000 gebieden zal er een hogere prioriteitstelling zijn om te extensiveren of te verduurzamen. Een flink deel van deze productie zal verkocht kunnen worden via de NL supermarkten en foodservice mits hogere duurzaamheidsstandaarden breed worden geïmplementeerd.'

Vier pijlers onder plan van foodretailers

De door het CBL voorgestelde aanpak waarin de supermarkt- en foodservicesector hun inzet voor een beter verdienmodel en verduurzaming uiteenzetten, rust op vier pijlers. De eerste pijler is een gezamenlijke integrale lijst met duurzaamheidscriteria die een nieuwe basis of ondergrens wordt voor producten op de Nederlandse markt. Daarnaast wordt het initiatief waarbij het Albert Heijn-programma Beter voor Natuur & Boer het uitgangspunt is, geborgd volgens de vereisten die Milieu Centraal stelt aan Topkeurmerken. Als derde pijler geldt een verdienmodel voor de hele keten, nadrukkelijk inclusief boeren en tuinders. De mogelijke extra investeringen en kosten van maatregelen moeten in beeld worden gebracht en vergoed. Ten slotte geldt voor het initiatief een open toetreding voor andere partijen dan supermarkten en foodservice. Daarbij wordt gedacht aan A-merken, horeca, catering en exporterende bedrijven.