Fosfaatbank pas open in 2024

De fosfaatbank heeft als doel de grondgebondenheid in de melkveehouderij te bevorderen door afgeroomde fosfaatrechten vanuit de fosfaatbank via een lotingsysteem weer ter beschikking te stellen aan de sector in de vorm van tijdelijke ontheffingen met een duur van vijf jaar.

Om het doel van bevorderen van de grondgebondenheid te realiseren, kunnen alleen bedrijven die grondgebonden zijn een aanvraag indienen en krijgt een 'jonge' grondgebonden boer bij de loting een dubbele kans om ingeloot te worden. De fosfaatbank wordt 'gevuld' door de afroming (10 procent) bij overdracht van fosfaatrechten.

Komend jaar niet open

De fosfaatbank wordt dit najaar nog niet opengesteld. Pas in de loop van 2023 komt er een beslissing of de fosfaatbank wordt opengesteld voor ontheffingen geldend per 1 januari 2024. Schouten begrijpt dat dit besluit niet is waar een deel van de sector op hoopt, maar wil bedrijven een reëel perspectief bieden en dat kan op dit moment nog niet.

Aan deze beslissing liggen drie overwegingen ten grondslag. De eerste en belangrijkste overweging is volgens de ad-interimminister dat er op 1 september 2022 (het 'toetsmoment' voor openstelling') geen ruimte is om vanuit de fosfaatbank (tijdelijke) ontheffingen toe te kennen. Mocht ze die ontheffingen wel toestaan, dan kan het zijn dat het sectorale fosfaatproductieplafond van 84,9 miljoen kilo wordt overschreden.

Te weinig fosfaatrechten beschikbaar

Door de afroming bij gerealiseerde en verwachte transacties ligt het aantal fosfaatrechten naar schatting 36.000 kilo onder het sectorale fosfaatproductieplafond. Dit terwijl rekening gehouden moet worden met reeds verleende ontheffingen in het kader van bezwaar- en beroepsprocedures die mogelijk op 100.000 kilo uitkomen. Weliswaar ontstaat er aan het einde van het jaar door handel in fosfaatrechten nog ruimte, maar op het toetsmoment van 1 september is dus onzeker of die ruimte er is en hoe groot die zal zijn.

Ten tweede wil Schouten voorkomen dat door de invoering van teeltvrije zones in 2023 de verleende ontheffingen naar beneden zouden moeten worden bijgesteld als bij controle blijkt dat ondernemers vanwege de teelvrije zones niet voldoen aan de vereiste grondgebondenheid. Een deelnemer aan de fosfaatbank zou dan in datzelfde jaar de veestapel weer moeten inkrimpen.

Eerst alle bezwaren afhandelen

De derde overweging heeft te maken met de wens van de Tweede Kamer, zoals verwoord in de aangenomen motie van de leden Helma Lodders en Jaco Geurts. Daarin werd verzocht de fosfaatbank niet eerder open te stellen dan nadat alle bezwaren in het kader van het fosfaatrechtenstelsel zijn afgehandeld.

Waarschijnlijk is 2022 het laatste jaar waarin nog dergelijke bezwaar- en beroepsprocedures lopen.