Vakbond voor Dieren: beter luisteren naar de dieren in de stal

Het klinkt onwaarschijnlijk: een cao voor bijen. En toch heeft de eerste proeve al het levenslicht gezien met een overeenkomst tussen een leverancier van bijenkasten en de Vakbond voor Dieren. 'Het zijn vrijwillige afspraken, waarbij de dierhouder de werkgever is en wij de bijen, de werknemers dus, vertegenwoordigen', zegt initiatiefnemer Marjolein de Rooij. 'Je kunt denken aan een veilige werk- en leefomgeving, zoals voldoende voedsel en een bijenkast zonder splinters, een verbod op ingrepen zoals het knippen van vleugels en het limiteren van de opbrengst, dus niet meer honing uit de kast halen dan de bijen zelf gebruiken.'

De Rooij is nu in gesprek met boeren, wetenschappers en belangenorganisaties om te pleiten voor een cao voor kippen, varkens en koeien. 'Tot op heden hebben dieren in onze maatschappij geen basisrechten, vergelijkbaar met fabrieksarbeiders begin vorige eeuw. Door dieren ook arbeidsrechten toe te kennen en ze minder als productiemiddel en meer als individu te zien, gaan we beter voor ze zorgen', redeneert de vakbondsvoorzitter.

Overbodig

'Het idee is leuk, maar wat ons betreft overbodig', reageert POV-voorzitter Linda Verriet. 'We werken elke dag aan een goed en beter welzijn van onze dieren. Onze ambities hebben we vastgelegd in het Actieprogramma Vitalisering Varkenshouderij. Een varken laat aan haar gedrag goed zien hoe het is gesteld met gezondheid en welzijn. Varkenshouders richten hun management daar ook op in. Laten we met gezond verstand naar het thema welzijn blijven kijken.'

De Rooij merkt op dat een cao juist een goed instrument kan zijn om gezamenlijk tot afspraken te komen. 'Veel veehouders weten wat goed is voor dieren, alleen vinden ze het vaak vanuit het huidige economische model lastig om overal naar te luisteren. Onze ervaring is ook dat boeren willen meedenken hoe ze het beter kunnen doen qua dierenwelzijn en we kunnen beginnen met managementsveranderingen die geen geld kosten.'

Verschillende tafels

Verriet: 'Eens met de analyse dat veehouders weten wat goed is voor hun dieren en dat zo goed mogelijk doen binnen de kaders die er zijn. Zij willen ook graag meedenken over hoe het nog beter te doen. Daar hoeft echter geen nieuw initiatief voor opgezet te worden, dialoog daarover wordt al volop gevoerd aan verschillende tafels tussen sector, ngo's en overheden. Veehouders kunnen leren en groeien in het aflezen van dit gedrag, om daar vervolgens ook op in te spelen. Een varkenshouder heeft alle belang bij gezonde en blije varkens in de stal.'

Volgens de Rooij zouden werkende dieren, net als menselijke medewerkers, inspraak moeten krijgen in de bedrijfsvoering. 'Om dat goed te regelen, hebben we meer kennis nodig over wat dieren precies willen, hoe we de achterban gaan raadplegen. Daarom kijken we ook naar wetenschappers die steeds meer leren over de taal die dieren spreken.'

Taal van dieren

Leonie Cornips is een van die wetenschappers. Ze is verbonden aan het NL-Lab (KNAW) en Bijzonder Hoogleraar Taalcultuur in Limburg aan de Universiteit van Maastricht. Twee jaar geleden heeft ze haar onderzoeksterrein verlegd van de taal van mensen naar de taal van dieren. 'Dieren hebben zeker ook complexe sociale relaties en geven elkaar volop signalen.'

Cornips baseert zich daarbij op onder andere het onderzoek van de Duitse bioloog Gerhard Jahns, die in de jaren tachtig van de vorige eeuw koeiengeluiden verzamelde. Met behulp van spraakherkenningssoftware zijn signalen zoals loeien vertaald naar boodschappen als 'ik moet gemolken worden' of 'ik heb honger'. Cornips: 'Onderzoek naar diersignalen kan ervoor zorgen dat boeren beter met hun vee kunnen samenwerken.'

Varkens en kippen

Studenten buigen zich ook over de tientallen verschillende geluiden die varkens en kippen maken. 'In de kippenstal zie je drie categoriëen: geluiden waar geen enkele kip op reageert en die we als een gemoedstoestand zien; geluiden waar één kip op reageert, zoals nestafweergeluid én geluiden waar de hele groep op reageert, zoals alarm slaan. Varkens communiceren voortdurend, dus daarin is nog veel te ontdekken.'

'We weten steeds meer en uit mijn eigen veldwerk bij koeien merk ik dat ik de dieren steeds beter ga begrijpen', merkt de taalkundige op. 'Die kennis zou je dus ook kunnen vertalen naar een beter welzijn, maar daarvoor is nog veel onderzoek nodig.'