Landbouwgrond wisselt eens in de 59 jaar van eigenaar

Bij de handel in landbouwgronden werden familieoverdrachten, ruilverkaveling en het inbrengen van eigen grond in een vennootschap buiten beschouwing gelaten. Tussen 2012 en 2020 is 249.000 hectare landbouwgrond verhandeld op de vrije markt. Dat is jaarlijks gemiddeld 1,7 procent van het totaal van 1,9 miljoen hectare. Familieoverdrachten zijn jaarlijks goed voor 50.000 hectare landbouwgrond die wordt overgedaan.

Binnen de agrarische grondmarkt onderscheidt het Kadaster deelmarkten voor akkerland en het veehouderijgerelateerde grondgebruik, zoals grasland en grond waarop snijmais wordt geteeld. Opvallend is dat de mobiliteit van beide deelmarkten in de onderzoeksperiode uitkomt op gemiddeld 1,7 procent per jaar.

Nederland bestaat voor meer dan de helft uit landbouwgrond. Het landbouwareaal nam de voorbije jaren wel af door woningbouw en infrastructurele en natuurprojecten. Maar de afname is volgens het Kadaster relatief klein en daarom in het onderzoek buiten beschouwing gelaten.

In 2018, 2019 en 2020 lag de mobiliteit van agrarische grond iets lager dan de periode daarvoor. In deze jaren is gemiddeld ruim 31.000 hectare (1,6 procent van alle landbouwgrond) verhandeld tegen 35.000 hectare (1,8 procent van het totaal) in 2014 tot en met 2017. Bij de handel in akkerland is de daling groter dan de mobiliteitsdaling van grasland en land waarop snijmais groeide.

Verschil per provincie

Hoeveel grond jaarlijks gemiddeld wordt verhandeld, verschilt per provincie. Provincies met een hoger mobiliteitspercentage zijn Limburg, Zuid-Holland, Noord-Brabant, Gelderland, Utrecht, Noord-Holland en Drenthe. Jaarlijks wordt hier gemiddeld tussen 2,1 en 1,8 procent van de landbouwgrond verhandeld.

In de overige provincies, Flevoland, Friesland, Zeeland, Overijssel en Groningen, wordt beduidend minder grond verhandeld. Hier varieert de handel tussen 1,5 en 1,4 procent van de landbouwgrond. Dit komt deels doordat in de noordoostelijke provincies veel meer grond via kavelruil van eigenaren wisselt dan in zuidelijke en westelijke provincies. Eerder onderzoek toonde aan dat kavelruil regionaal tot wel 28 procent van alle overdrachten (vrije markt en kavelruil samen) omvat.

Dorpskernen en Natura 2000

Verder valt op dat boeren in de buurt van steden en dorpskernen minder geneigd zijn hun gronden te verhandelen. De kans is groot dat hun land ooit voor woningen zal worden bestemd, waarmee het meer waard kan worden, legt het Kadaster uit. In een straal van 1 kilometer rondom de twintig grootste steden en 500 meter van dorpskernen vindt volgens het Kadaster minder grondhandel plaats. Boeren zijn ook minder geneigd nieuw land rond steden en dorpen te kopen voor landbouwdoeleinden.

Binnen een straal van 500 meter rond Natura 2000-gebieden is de handel in agrarische grond nog lager. In deze zone wordt 0,7 procent van de landbouwgrond verhandeld. De helft van de kopers is hier agrarisch ondernemer.

De drie grote natuurbeherende organisaties, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en twaalf provinciale landschappen, zijn in deze gebieden actiever op de agrarische grondmarkt. Dicht bij Natura 2000-gebieden vertegenwoordigen ze bijna 15 procent van de grondaankopen, terwijl dit elders slechts 3,5 procent is.