Boeren in Denemarken krijgen toekomstperspectief met Grøn Trepart

Wat in Nederland in 2023 niet lukte, slaagde in Denemarken wel: een akkoord over de transitie van de landbouw. Landbouworganisaties, de voedselverwerkende industrie, vakbonden, de Deense regering en drie politieke partijen van de oppositie hebben ruim een jaar geleden een ambitieus plan opgesteld.

Dit plan behelst onder meer 10 procent van de landbouwgrond omzetten in natuur en een forse reductie van stikstofemissie. Ook komt er een CO2-heffing voor de landbouw.

Klimaatdirecteur Niels Peter Nørring van landbouwkoepelorganisatie Landbrug & Fødevarer begrijpt dat in het buitenland vreemd wordt opgekeken dat de organisatie van boeren, tuinders en de voedselverwerkende bedrijven hiermee heeft ingestemd. 'Sommige van mijn buitenlandse collega's dachten dat we gek zijn geworden.'

Toch kan Nørring goed beredeneren waarom de organisatie heeft meegewerkt. 'Dit perspectief is onze licence to produce. Als we niet luisteren naar de maatschappij, dan houdt het op.'

De klimaatdirecteur wijst naar enkele ontwikkelingen die de boerenorganisaties tot actie aanzetten. Zo heeft het agri- en foodcluster al een taak om broeikasgasemissies in 2030 met meer dan de helft terug te brengen ten opzichte van 1990. In de media en in de samenleving neemt de kritiek op de klimaat- en milieudruk van voedselproductie toe.

Klimaatbelasting op landbouw

Verder is een meerderheid in het Deense parlement voorstander van een klimaatbelasting op de landbouw. Daarnaast kampt Denemarken met hoge stikstofwaarden in het water langs de duizenden kilometers lange kustlijn met vele zeearmen. Het land dreigt daardoor niet te kunnen voldoen aan de Kaderrichtlijn Water.

Nørring verwacht dat de doelen op milieu- en klimaatgebied in Denemarken en Europa niet afzwakken, net als de politieke ambities om te vergroenen. 'De beste optie is dan een breedgedragen politieke visie voor de agrarische sector en voedselindustrie.'

De klimaatdirecteur vervolgt: 'We zijn gevraagd om in gesprek te gaan. We hebben de uitnodiging aangegrepen, want als je niet deelneemt, heb je helemaal geen invloed en komt er zeker een strenger beleid. Het is beter om aan tafel te zitten dan om op het menu te staan.'

Nørring: 'Onze insteek bij de gesprekken is dat we het probleem niet oplossen door te stoppen met produceren. Dat is de makkelijkste oplossing, maar daardoor verplaatst de landbouw zich naar andere landen of uit de Europese Unie.'

Tegelijk tackelen

Ook is gekozen om alle problemen (emissies uit de landbouw, waterkwaliteit, bossen en biodiversiteit) tegelijk te tackelen. 'Als we dat een voor een hadden gedaan, was het nog kostbaarder voor de landbouw geweest', zegt de klimaatdirecteur.

De gesprekken leidden na een half jaar onderhandelen tot het akkoord. Nørring: 'Er zijn boeren die het niet eens zijn met het akkoord, maar ze gaan het wel doen, al zal het niet makkelijk worden.'

Landbouwgrond omzetten in bos of andere vormen van natuur is een van de opvallendste besluiten. Nørring: 'Hiervoor worden lokaal 23 gebiedsplannen gemaakt. Daarbij wordt in overleg bepaald welke landbouwgebieden worden omgezet. Dat moet op basis van vrijwilligheid gebeuren en boeren worden hiervoor volledig gecompenseerd. Daar is ook een fonds voor gekomen van 5,4 miljard euro. De bossen worden aangeplant tussen nu en 2045.'

Ook dit ziet de klimaatdirecteur als een pragmatische keuze. 'Als we land niet uit productie halen, dan krijgen we een strenger stikstofbeleid. Het is voor de boerensamenleving beter om een paar gebieden niet te hebben dan om overal een beetje minder te doen.'

Veenweiden

Daarnaast is er een belasting voor boeren in veenweidegebieden. Zij kunnen vanaf 2028 kiezen: doorgaan en belasting betalen of stoppen en een vergoeding ontvangen. Verder geeft de overheid een impuls aan snelle ontwikkeling van nieuwe technologie. Ook komt er beleid gericht op bedrijfsovername en de concurrentiepositie.

De CO2-belasting op vee loopt op van 40 euro per ton CO2-equivalenten in 2030 tot 100 euro per ton CO2-equivalenten in 2035. Op deze bedragen geldt een korting voor boeren die voeradditieven gebruiken, stalmaatregelen nemen of aan mestverwerking doen. Nørring: 'Het systeem is zo opgesteld dat de meest klimaatvriendelijke boer niets betaalt.' Het geld dat met deze belasting wordt opgehaald, vloeit terug naar de sector voor groene investeringen.

Welke technologie een boer gebruikt om de emissie te reduceren, is aan hem- of haarzelf, zegt de klimaatdirecteur. 'Er zijn ongeveer dertig technologieën geregistreerd, waaronder nieuwe voederadditieven. De belasting gaat in 2030 in, dus er is nog een paar jaar om nieuwe technologieën te ontwikkelen.'

Het is onzeker hoe de Grøn Trepart op termijn uitpakt. 'We zullen intensieve boeren hebben, maar ook extensieve', voorspelt de klimaatdirecteur. 'Boeren zullen stoppen en niet meer investeren, mede door vergrijzing. Uiteindelijk blijven de meest efficiënte boeren over.'

Kan het Deense akkoord in andere landen worden toegepast? Nørring denkt dat een exacte kopie niet werkt. 'Het maakt nogal een verschil of je in Noord-Zweden zit of op de Griekse eilanden. Maar het proces dat wij hier hebben doorlopen, kan anderen inspireren.'