Landbouwmuseumdirecteur schrijft boek over Friese mechanisatie

Achtergrond Friesland Tienke Wouda 26 jul 2021 om 06:30uur

Friesland liep in vergelijking met andere provincies achter bij de ontwikkeling van mechanisatie. Toch werden er in die provincie twee belangrijke uitvindingen gedaan: de melkrobot en de snarenbedpootmachine.

Landbouwmuseumdirecteur+schrijft+boek+over+Friese+mechanisatie

Dat staat in een ruim vierhonderd pagina's tellend en rijk geïllustreerd naslagwerk: 200 jaar Friese landbouwmechanisatie. Directeur Henk Dijkstra van het Fries Landbouwmuseum deed tien jaar onderzoek en putte uit 40.000 historische afbeeldingen voor zijn boek.

Volgens de museumdirecteur is er weinig onderzoek gedaan naar de historie van landbouwmechanisatie. 'De rol van mechanisatie is ongekend. Een ligboxenstal kan alleen draaien met mechanisatie.'

Melkautomaat in fietsenhok

Het is 1984. Nederlandse melkveehouders zitten aan de televisie gekluisterd als actualiteitenprogramma Brandpunt de melkrobot van Roel Middel en Rinke Oenema presenteert. Middel en Oenema ontwikkelden de eerste melkautomaat in het fietsenhok van de praktijkschool voor de rundveehouderij in Oentsjerk. De directeur van melkmachinefabrikant Casgoigne in Emmeloord claimt de uitvinding echter en verwacht de machine voor 10.000 gulden aan boeren te kunnen verkopen.

De waardering voor voorlichting is onderbelicht gebleven

Henk Dijkstra, directeur Fries Landbouwmuseum

'Het was heel bijzonder dat er live werd uitgezonden hoe een koe werd gemolken, zonder dat er een mens aan te pas kwam. De robot was een revolutie in denken', memoreert Dijkstra een kleine veertig jaar later. Het prototype van de eerste melkautomaat staat in het Fries Landbouwmuseum bij Leeuwarden tentoongesteld.

Voor de pootgoedtelers vindt er een decennium eerder, begin jaren zeventig, een belangrijke ontwikkeling plaats. Techniekleraar Abe Gerlsma uit Franeker ontwikkelt met de Bildtse werkgroep voor Mechanisatie en Rationalisatie in de Landbouw de snarenbedpootmachine.

De machine zorgt ervoor dat dat de gekiemde aardappelen vrijwel niet beschadigen door de geringe valhoogte. Machinefabrikant Hendrik de Vries uit Sint Annaparochie brengt de pootmachine onder de naam Structural in de handel. Ook de eerste bunkersorteerinrichting in Friesland en de looftrekker zijn van Gerlsma's hand.

Rol van de voorlichting

Naast veel verhalen over en foto's van uitvindingen, besteedt Henk Dijkstra in zijn boek uitgebreid aandacht aan de rol van de voorlichting in de landbouwmechanisatie. Deze is van onschatbare waarde geweest, stelt hij. 'De waardering is onderbelicht gebleven. De voorlichting was een autoriteit waarnaar werd geluisterd. Ze behartigde niet alleen de belangen, maar stimuleerde ook handel en onderzoek. Veel tentoonstellingen vonden plaats waar tienduizenden boeren op afkwamen.'

De Friese Maatschappij van Landbouw, een van de voorlopers van LTO Noord, houdt in 1853 in Drachten haar eerste algemene landbouwtentoonstelling. Koning Willem III ondersteunt deze activiteit met 100 gulden op voorwaarde dat er landbouwwerktuigen van gekocht werden die als prijs fungeren. 'Het werd een groot succes, het 2 hectare grote tentoonstellingsterrein kon nauwelijks de inzendingen en deelnemers herbergen.'