En de bodem, hij modderde voort...

Eric Pelleboer (NAJK), Jan van Rheenen (Kadaster) en Peter Sloot (Aequator Groen & Ruimte)De problemen met de bodem groeien. Zo zijn er steeds meer boeren die om advies vragen: natte plekken in het land, verstuiving en slemp, verlies van organische stof, meer droogte- of natschade en verdere achteruitgang van de bodemkwaliteit. Ook het Kadaster noteert steeds meer vragen en opmerkingen van boeren over de kwaliteit van de grond, bijvoorbeeld bij het ruilen van percelen.
De vraag is of onze kinderen over honderd jaar op onze bodem nog voedsel kunnen produceren. We moeten erkennen dat er grote behoefte is, juist bij de gebruikers van landbouwgrond, aan meer praktische kennis van goed bodembeheer. Ook waterschappen en drinkwatermaatschappijen beseffen de cruciale rol van goed bodembeheer voor het toekomstige waterbeheer. Denk aan het opvangen van intensieve buien en het voorkomen van schade bij langere droge periodes.
Overheden belijden goed bodembeheer, maar moeten oppassen dat het eenjarig uitgeven dan wel het bij opbod verkopen van gronden niet leidt tot roofbouw op het voortbrengend vermogen van de grond.
Een trend die los van alle genoemde ontwikkelingen en het lot van de bodem verder in het nauw brengt, is de immer stijgende grondprijs. Dit heeft alles te maken met de schaarste aan grond in Nederland en staat niet meer in relatie tot het voortbrengend vermogen. De intrinsieke gesteldheid van de bodem of de kwaliteit van het (historisch) beheer spelen er geen rol in. De hogere grondprijzen hebben bovendien als neveneffect dat de grondmobiliteit, met name voor jonge ondernemers, beperkt wordt.
Hoe kan dit tij gekeerd worden? Klimaat en markt laten zich niet sturen. Een diepe bewustwordingsverandering bij grondgebruikers, vooral boeren dus, én bij overheden is essentieel. Hoe die bereiken?

Waarderen

Ten eerste: reik kennis aan bij boeren, stimuleer een goede houding (duurzaam bodembeheer) en waardeer goed gedrag. In andere woorden: zorg voor praktijknetwerken waarbij gebiedsgericht en specifiek voor het type bodem en grondgebruik kennis tussen overheden, onderzoekers en ondernemers wordt uitgewisseld.
Ten tweede: voer een grondpaspoort in bij eigendoms- en gebruikstransacties, wellicht eerst vrijwillig vanuit de sectoren zelf en later verplicht. Er zijn reeds meetmethoden voor de bodemkwaliteit beschikbaar (de bodemconditiescore): introduceer een uniforme verplichte apk.
Ten derde: stimuleer langlopende pachtcontracten via vernieuwde pachtregelgeving, zodat grond duurzamer gebruikt kan worden. Registreer de gebruiker en de pachtvorm en maak informatie over pachtgebruik toegankelijker en eenduidiger.
Ten vierde: geef als overheden het goede voorbeeld en zorg dat jouw gronden de beste zijn.
Ten vijfde: stimuleer de rol van ketenpartijen in het bevorderen van duurzaam bodembeheer.
En tot slot: waardeer goed bodembeheer door een plus (en slecht bodembeheer door een min) op de verkoop- of huurprijs van de grond. Maak een koppeling tussen een goed grondpaspoort en de financiering door banken. Waardeer de ecosysteemfunctie van de bodem, bijvoorbeeld via blauwe of bruine diensten.