SGP en BBB waarschuwen: 'Onze delta is een wereldwonder, geen bouwlocatie'

Alle partijen zijn het erover eens dat er woningen moeten worden gebouwd. Waar de nieuwe huizen moeten komen en hoe zich dat verhoudt tot landbouwgrond, blijkt een twistpunt. Anne-Marijke Podt van D66 wil 1 à 2 procent van de landbouwgrond opofferen voor de bouw van tien nieuwe dorpen of steden, naast woningbouwprojecten die in de bebouwde kom kunnen worden gebouwd; de verdichting.

Andere partijen hebben bezwaar tegen bouwen op landbouwgrond en dan vooral tegen bouwen op de meest vruchtbare bodem. André Flach (SGP) pleit bijvoorbeeld voor de bescherming van goede landbouwgrond, bijvoorbeeld door dit in de wet vast te leggen. Het gaat hem vooral om voedselzekerheid veiligstellen. 'Er zijn in de wereld maar een paar natuurlijke delta's zoals in Nederland, waar veel voedsel wordt geproduceerd. Ik vind het bijna onethisch om die vruchtbare landbouwgrond om te zetten in woningbouw of zelfs natuur.'

Ook BBB hamert op voedselzekerheid. Caroline van der Plas denkt dat de geopolitieke ontwikkelingen of klimaatverandering vragen om zorgvuldige afweging over grondgebruik. 'We moeten niet vergeten dat voedselzekerheid essentieel onderdeel is van onze veiligheid, in Europa en daarbuiten', zegt ze. 'Het gaat niet om 1 of 2 procent landbouwgrond eraf, maar om het steeds meer afknabbelen van landbouwgrond. Onze vruchtbare delta is eigenlijk een wereldwonder. Er wordt makkelijk mee omgegaan omdat we altijd voedsel hebben.'

Sierteelt

Een beschermde status van landbouwgrond voor voedselzekerheid brengt ook een ander dilemma met zich mee. Laura Bromet van GroenLinks-PvdA legt de vinger op de zere plek. 'Heeft de sierteelt een plek in ons land als de voedselzekerheid in het geding is? Moeten we niet meer gewassen telen voor mensen in plaats van voor dieren? Daar hoor ik BBB niet over.'

Volgens Bromet kan de overheid dit soort zaken regelen. 'We kunnen regels opstellen waarin we vastleggen dat er op bepaalde plekken geen sierteelt mag plaatsvinden omdat we voedsel moeten produceren vanwege de voedselzekerheid. Als we dat niet doen, wint het gewas dat het meest rendeert.'

De suggestie van Bromet om als overheid meer regie te pakken over het grondgebruik, krijgt instemming van de alle partijen. Wel legt elke partij een eigen accent. SGP pleit voor een voedselstrategie. BBB wil een afwegingskader voor de inzet van landbouwgrond voor andere doelen.

ChristenUnie is voorstander van een beschermde agrarische hoofdstructuur. 'Wat je de afgelopen jaren zag, is dat er geen keuzes zijn gemaakt. Daardoor is een strijd om de grond ontstaan, waardoor de prijzen razendsnel stijgen', zegt Pieter Grinwis (ChristenUnie). 'Als we niet kiezen en ordenen, dan heeft de jonge boer of het kleine bedrijf het nakijken op de grondmarkt.'

Doelsturing

Een ander punt dat tijdens het debat ter discussie is gesteld, is doelsturing. Verschillende politieke partijen willen boeren meer ruimte geven om zelf te bepalen hoe zij doelen halen voor bijvoorbeeld stikstofreductie of waterkwaliteit. Nu wordt boeren nog te veel voorgeschreven wat ze moeten doen om hun uitstoot van stikstof of CO2 te verminderen, vinden de politici. Tegelijkertijd zijn partijen nog zoekende naar wat te doen als boeren alsnog de milieudoelen niet halen.

In het deel over doelsturing zijn de VVD, CDA, ChristenUnie en D66 het eens: de politiek moet boeren weer meer vertrouwen geven in het halen van milieudoelen. De vele regels, die bijvoorbeeld bepalen wanneer een boer mag oogsten, zijn volgens Grinwis 'waanzin'. Volgens Thom van Campen (VVD) zijn er hoopgevende voorbeelden van boeren die zelf al kennis uitwisselen over hoe ze beter de doelen kunnen halen. 'Die zouden wij nooit zelf kunnen verzinnen. Je moet als politiek niet op de stoel van de boer gaan zitten.'

Desondanks beseffen de politici dat er wel regels nodig zijn om boeren aan de doelen te houden. 'Het is belangrijk dat we de boeren meer vrijheid geven, maar de doelen moeten wel afrekenbaar zijn', zegt Podt. 'Uiteindelijk heb je ook de stok nodig, omdat sommige boeren langs het randje willen gaan', stelt Jan Arie Koorevaar (CDA). Aan welke maatregelen hij dan denkt, zegt hij niet.

Grinwis vindt dat de overheid productierechten van boeren moet kunnen afnemen als zij door nalatigheid de doelen niet halen. Eerder suggereerde demissionair landbouwminister Femke Wiersma iets vergelijkbaars.