Grinwis (ChristenUnie): 'We moeten beroep doen op vakmanschap van boeren'

De land- en tuinbouw heeft een speciale plek in het hart van boerenzoon en politicus Pieter Grinwis. Hij ziet het toekomstperspectief voor met name jonge boeren onder druk staan. 'Alleen als we duidelijke kaders scheppen en de onzekerheid over vergunningen en regelgeving wegnemen, creëren we een toekomstperspectief waarin jonge mensen de durf en de zin hebben om in deze prachtige sector te stappen.'

Jonge mensen moeten de durf en de zin hebben om in deze prachtige sector te stappen

Pieter Grinwis, Tweede Kamerlid namens ChristenUnie

Hoe kijkt u terug op de kabinetsperiode?

'Ik moet constateren dat het resultaat teleurstellend is. BBB is opgekomen met de belofte dat zij alles anders zouden gaan doen. Hun boodschap was dat stikstof vooral een juridisch en geen praktisch probleem zou zijn. Je kunt kritisch zijn op wetten en regels, maar zij hebben ook gemerkt dat het niet zo eenvoudig is om dat allemaal om te gooien.'

'Ik zie landbouwminister Femke Wiersma als een bondgenoot in het kernprincipe om boeren als ondernemers en vakmensen te behandelen. Ondanks de goede intenties rond doelsturing, heeft het kabinet te lang getreuzeld met het maken van de noodzakelijke politieke keuzes.'

Hoe komt dat?

'Het kabinet heeft te gemakzuchtig gedacht over het weer 'van het slot' krijgen van Nederland. Minister-president Dick Schoof heeft het ook onderschat. Bijvoorbeeld het verlies van de Greenpeace-zaak reken ik dit kabinet aan, omdat essentiële middelen zoals het Nationaal Programma Landelijk Gebied, inclusief de bijbehorende 15 miljard euro, waren ingetrokken.'

Wat zijn de gevaren van het uitstellen van keuzes?

'De essentie van politiek is kiezen in schaarste. Als je het lef mist om knopen door te hakken, zoals dit kabinet te lang heeft gedaan, vinden er toch ontwikkelingen plaats. Niet kiezen is ook kiezen, want dan laat je het over aan de markt.'

'Dat leidt tot snelle schaalvergroting en consolidatie, waarbij kapitaalkrachtige bedrijven de dure grond kunnen blijven kopen. Hierdoor bestaat het risico dat we een bedrijfsstructuur overhouden die minder past bij de gewenste gezonde familiebedrijven.'

'Dit zien we ook op het gebied van ruimtelijke ordening. Zonder goed beleid gaan de beste landbouwgronden verloren aan ontwikkelingen zoals woningbouw.'

Waarom verwacht u veel van doelsturing?

'Doelsturing is essentieel om boeren weer te prikkelen om innovatief en vernieuwend te zijn. We moeten agrariërs in staat stellen hun vakmanschap in te zetten en te investeren in emissiereductie. De periode van de Minas, van 1998 tot en met 2005, liet zien hoe een systeem waarbij boeren bewust moesten nadenken over de inputs en outputs van stikstof op hun bedrijf tot een grote bewustwording leidde.'

Bij doelsturing hoort afrekenbaarheid.

'Doelsturing is geen ander woord voor niets doen. Het moet stimulerend zijn, maar er moet ook een afrekeningskant aan zitten. Dat is geen nieuw concept voor de agrarische sector. Boeren zijn al jaren gewend aan certificeringscontroles.'

'Hoewel ik ervan overtuigd ben dat de meeste boeren met de juiste managementmaatregelen en innovaties de doelen kunnen halen zonder rechten te verliezen, is de sanctie noodzakelijk om de doelstelling te borgen.'

U komt met een wetsvoorstel voor grondgebondenheid. Hoe verhoudt zich dat tot doelsturing?

'Grondgebondenheid is een essentiële randvoorwaarde naast doelsturing. Als we doelsturing alleen via fosfaatrechten regelen, zonder eisen over de relatie tussen koeien en grond, stimuleer je enorme intensiveringen. Een boer zou dan eindeloos fosfaatrechten kunnen opkopen en een zeer intensief bedrijf kunnen runnen met heel weinig grond.'

'De derogatie regelde eigenlijk de relatie tussen koeien en grond via de 80 procent graslandeis. Zonder die vangrail is er geen enkele rem meer op een melkveehouderij die steeds losser van de grond komt te staan. Wij willen, een tikkeltje extreem gesteld, niet eindigen met koeien op een industrieterrein. Daarom pleiten wij voor een wettelijke norm van bijvoorbeeld 0,35 hectare grasland of rustgewassen per koe.'

Wilt u strengere normen rondom natuurgebieden?

'We stellen voor een norm van 0,35 hectare grasland of rustgewassen per koe in te voeren voor de hoogproductieve agrarische hoofdstructuur. In de zones rondom stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden, of in delen van het veenweidegebied, moet een strengere norm gelden. In deze zones, waarbij meer natuurlijke beperkingen gelden, kun je alleen een strengere norm opleggen als je een alternatief verdienmodel biedt.'

'Dat alternatief kan agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb) zijn. Goed toegepast kan dit juist helpen om wat kleinere, gezonde familiebedrijven in die gebieden toekomstperspectief te geven. Het voorkomt dat de markt – en daarmee de kracht van schaalvergroting – het voor het zeggen krijgt. Wij trekken daarom extra geld uit voor het ANLb.'

Waarom bent u voor het invoeren van een rekenkundige ondergrens?

'Wij zijn het eens met het kritisch onder loep nemen van wet- en regelgeving, zoals het uit de wet halen van de kritische depositiewaarde en introduceren van een rekenkundige ondergrens. Dit is belangrijk om Nederland van het slot te krijgen.'

'Maar dat is de helft van het verhaal. We moeten erkennen dat de Nederlandse economie, en de landbouw in het bijzonder, op verschillende aspecten over de milieugrenzen heen zijn gegaan. Dat betekent onherroepelijk dat we moeten werken aan het terugdringen van emissies naar bodem, water en lucht. Zonder geborgde emissiereductie blijft de vergunningverlening stilliggen.'

Wat is in uw ogen de grootste bedreiging voor de Nederlandse landbouw?

'De grootste bedreiging voor de landbouw is niet stikstof, waterkwaliteit of klimaat. De grootste bedreiging is de vergrijzing en het tekort aan jonge boeren en boerinnen. We moeten voorkomen dat jongeren, die zijn opgegroeid op het platteland, hun vleugels uitslaan naar het buitenland omdat ze hier geen perspectief zien.'

'Om de landbouw interessant te houden, moet de politiek lef tonen en structurele keuzes maken in schaarste.'

Over Pieter Grinwis: boerenzoon in de politiek

Pieter Grinwis (45) is geboren in het Zuid-Hollandse Ouddorp. Het akkerbouwbedrijf van zijn ouders is overgenomen door zijn broer. Grinwis volgde de opleiding economie van landbouw en milieu, die hij niet afmaakte, en daarna bestuurskunde (economie, bestuur en management).

Voor hij in 2021 Kamerlid werd, was Grinwis onder meer beleidsmedewerker voor ChristenUnie in de Eerste en Tweede Kamer en adviseur van de deltacommissaris. Daarnaast was hij van 2014 tot 2021 gemeenteraadslid in Den Haag, waar hij al jaren woont met zijn gezin.

In de zomer van 2023 en 2024 berekende de Nationale Politieke Index dat Grinwis het meest actieve en effectieve Kamerlid in die zittingsperiodes was.