Nieuw pachtstelsel: focus op lange termijn en duurzaamheid

Dat meldt staatssecretaris Jean Rummenie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur in een uitgebreide besluitenbrief aan de Tweede Kamer. Hierin worden de contouren en concrete invulling van de nieuwe pachtregelgeving uiteengezet.

Rummenie volgt daarbij de lijn die al eerder is besproken in de Tweede Kamer. De conceptwetgeving zal naar verwachting aan het einde van de zomer van 2025 in internetconsultatie gaan en in het eerste kwartaal van 2026 naar de Tweede Kamer worden gezonden.

Het vernieuwde pachtstelsel introduceert meerdere pachtvormen. Een prominente toevoeging is de duurzame langlopende pacht, die een minimale looptijd van 24 jaar krijgt. Deze verlengde termijn, langer dan de aanvankelijk voorgestelde 18 jaar, moet jonge boeren meer zekerheid bieden voor hun bedrijfsontwikkeling en de financiering van investeringen vergemakkelijken.

Bij deze nieuwe vorm vervalt het continuatierecht na afloop van de termijn, wat meer zekerheid voor de verpachter biedt. De pachtprijs wordt vrij bepaald, maar wel gekoppeld aan een agrarische prijsindexatie.

Kortlopende pacht

De kortlopende pacht, voorheen bekend als geliberaliseerde pacht, blijft mogelijk. Al wordt deze pachtvorm wel ontmoedigd. De maximale looptijd wordt twaalf jaar. Een belangrijke wijziging is dat het toegestaan blijft om opeenvolgende kortlopende pachtovereenkomsten voor hetzelfde perceel af te sluiten. Dit is bedoeld om verpachters de benodigde flexibiliteit te blijven bieden en het ontstaan van grijze of zwarte pacht te voorkomen.

Om deze vorm minder aantrekkelijk te maken, wordt een progressief prijsstelsel geïntroduceerd. Daarbij kennen kortere overeenkomsten een lagere maximumprijs dan langere overeenkomsten. In tegenstelling tot de huidige regels zal deze pachtvorm zowel voor opstallen als los land gelden.

Teeltpacht

Voor de teeltpacht, bedoeld voor hoogrenderende gewassen met korte teeltcycli (maximaal twee jaar), blijft de basis grotendeels ongewijzigd. Een belangrijke procedurele aanpassing is dat bij te late registratie bij de grondkamer de consequentie niet langer de omzetting naar reguliere pacht is. In plaats daarvan kan de verpachter de pachtprijs niet opeisen totdat de registratie heeft plaatsgevonden.

Ter verduidelijking en om de toetsing door de grondkamer te vergemakkelijken, zal een negatieflijst worden opgesteld met gewassen waarvoor teeltpacht niet kan worden afgesloten.

Natuurpacht

Een geheel nieuwe pachtvorm is de natuurpacht, die specifiek gericht is op gronden met een natuurdoel. De minimale looptijd voor los land wordt zes jaar. Hoewel de prijzen onderling worden vastgesteld, zullen de pachtnormen als hoogst toelaatbare prijs gelden om disproportioneel overbieden te voorkomen.

Tussentijdse aanpassingen van de in de overeenkomst opgenomen beheervoorwaarden moeten altijd worden voorgelegd aan de grondkamer, zelfs als pachter en verpachter het eens zijn. Eenzijdige opzegging door de verpachter wordt mogelijk bij wijziging van het natuurdoel, een functiewijziging in het omgevingsplan of een wijziging van het waterpeil, onder de voorwaarde van compensatie voor de pachter.

Bedrijfsmatigheidstoets

Een verplichte toets op agrarische bedrijfsmatigheid wordt ingevoerd voor vrijwel alle pachtovereenkomsten, met uitzondering van de teeltpacht. Dit moet verzekeren dat pachtgronden daadwerkelijk bedrijfsmatig agrarisch worden gebruikt en beschikbaar blijven voor jonge landbouwers of zij-instromers.

Een cruciale wijziging is dat de bewijslast komt te liggen bij de pachter bij het bereiken van de AOW-leeftijd, op verzoek van de verpachter. Deze toets kan elke zes jaar worden herhaald na het bereiken van de AOW-leeftijd.

Duurzaamheidsafspraken

Het opnemen van duurzaamheidsafspraken in pachtovereenkomsten wordt vergemakkelijkt. Deze vrijwillige afspraken, gericht op duurzaam bodembeheer, landschap, natuur en waterkwaliteit, kunnen nu ook in bestaande reguliere pachtcontracten worden opgenomen zonder dat deze beëindigd hoeven te worden.

Een zogenaamde 'positieflijst' van goedgekeurde duurzaamheidsbepalingen zal worden opgesteld en in de regelgeving worden opgenomen.

Overige Wijzigingen en Planning

Om een duidelijk onderscheid te houden tussen de nieuwe duurzame langlopende pacht en agrarische erfpachtrechten, wordt de 'schakelbepaling' in het Burgerlijk Wetboek verlengd van 25 naar 35 jaar. Dit betekent dat de pachtregelgeving van overeenkomstige toepassing zal zijn op agrarische erfpachtrechten met een looptijd van 35 jaar of korter.

De herziening van het Pachtprijzenbesluit 2007 is eveneens in volle gang. Er zijn plannen om pachtnormen meerjarig vast te stellen en te differentiëren op basis van grondsoort en bodemkwaliteit. Verder zal er eind 2025 een handreiking voor medeoverheden verschijnen, bedoeld om hen te ondersteunen bij het vormgeven van een duurzaam pachtbeleid, onder meer met suggesties voor duurzaamheidsbepalingen.