Boeren Zeijen brengen zelf waterhuishouding in beeld

In 2018 is de boermarke in het kader van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer begonnen met het meten van de grondwaterkwaliteit en de grondwaterstand. Doel was om met data, metingen en modellen het waterbeheer in het gebied beter af te stemmen op de lokale behoeftes zonder daarbij de waterkwaliteit te verminderen.

Eerst is de meetapparatuur van waterschap Noorderzijlvest in het gebied uitgebreid met een weerstation en extra regenmeters. Daarna zijn op een aantal landbouwpercelen en bij vijf stuwen sensoren aangebracht. Met dit meetnet is gedetailleerde, plaatsspecifieke, realtime informatie verzameld over de weersituatie, de stand van het oppervlakte- en grondwater, het vochtgehalte van de grond en de waterkwaliteit.

Modellen

In 2019 en 2020 hebben onderzoeksorganisaties NMI en Deltares de meetgegevens gebruikt om de waterbewegingen en de waterkwaliteit in het gebied in beeld te brengen en modellen te ontwikkelen. Met die modellen kunnen voorspellingen worden gedaan, zodat het waterschap de waterhuishouding kan aanpassen op het landgebruik.

Uit de metingen blijkt dat de stikstof- en fosforconcentraties in de sloten en de drains rond Zeijen laag zijn. In het oppervlaktewater blijven ze binnen de normen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Toch voldoet de oppervlaktewaterkwaliteit niet altijd aan de KRW-criteria.

Oorzaak is dat binnen de KRW niet alleen wordt gekeken naar nutriënten in het oppervlaktewater, maar bijvoorbeeld ook naar de watertemperatuur. Die was in het gebied relatief hoog. Alleen is dat niet door de landbouw te beïnvloeden.

Verbeteringen

'Stikstof is vluchtig. Daar kunnen we moeilijk op sturen. Fosfaat biedt meer kansen. Door dat terug te winnen, liggen daar wellicht nog mogelijkheden', stelt projectbegeleider Marleen Lamain. Boermarke Zeijen denkt aan een vervolgproject in die richting. 'Nu de derogatie wegvalt en wij nog minder dierlijke mest mogen gebruiken, wordt fosfaattekort steeds meer een probleem. Daarom is het misschien aantrekkelijk', vult voorzitter Gerko Brink aan.

In het laatste projectjaar is de boermarke nagegaan wat de landbouw zelf kan doen om de bedrijfswaterhuishouding te optimaliseren. De boeren kregen daarvoor beschikking over realtime informatie.

Storende lagen en slemp

Voor de akkerbouw blijkt het een belangrijke uitdaging om storende lagen en slemp tegen te gaan, bijvoorbeeld met aangepaste grondbewerking, organische stof en diepwortelende gewassen.

De melkveehouderij heeft, vooral op percelen rond de Grote Masloot, te maken met een lage fosfaattoestand, die door natuurlijke oorzaken steeds verder daalt. Een probleem daarbij is dat de wetgeving herstelbemesting in de weg staat. Beter is in het beleid meer rekening te houden met specifieke gebiedseigenschappen.