Varkensvleesketen is klaar voor milieulabel

Door onder andere een betere gezondheid van de varkens, lagere uitval en hogere voerefficiëntie verbeterde de Nederlandse varkenssector afgelopen decennia de milieu-impact van varkensvlees.

Verlaging van de CO2-voetafdruk met nog eens 30 procent is mogelijk, berekende ABN Amro in het rapport 'Het varken als het ultieme kringloopdier', dat eerder dit jaar verscheen. De investeringen die dat vraagt, zijn het beste terug te verdienen via transparante, vraaggestuurde concepten, schrijft de bank.

Zonder soja en palmolie

Ron Coppens en Michiel Stoutjesdijk van Agrifirm bevestigen dat. De landbouwcoöperatie ontwikkelde voor vleesvarkens een nieuw voer met een 15 procent lagere footprint dan het huidige standaard vleesvarkensvoer. 'Een voer zonder soja, sojameel of palmolie. Maar met nutriënten uit reststromen, aangevuld met lokaal geteelde, eiwitrijke gewassen', zegt Stoutjesdijk.

De voetafdruk van varkensvlees wordt voor 70 procent bepaald door het voer. Agrifirm voerde daarom afgelopen jaren veel Life Cycle Assessment (LCA) uit voor grondstoffen uit reststromen, maar ook voor nieuwe grondstoffen. 'Het gebruik van beide heeft een positief effect op de voetafdruk', concludeert Coppens. De LCA geeft inzicht in de productie van broeikasgassen (CO2-footprint), het landgebruik en het watergebruik van een grondstof of product. De LCA staat aan de basis van veel duurzaamheidsberekeningen.

Parameter

Agrifirm neemt de voetafdruk van voergrondstoffen als parameter mee in de voersamenstelling en in het ontwikkelen van nieuwe voeders. 'Niet om onze klanten onnodig op kosten te jagen', merkt Coppens met klem op. Dat er een verdienmodel blijft voor de varkenshouder, staat volgens de commercieel directeur varkens voorop. 'Duurzaamheid en lokaal worden de nieuwe pijlers onder de productie', vult marketing productmanager Stoutjesdijk aan.

De stip op de horizon waar Agrifirm zelf naartoe wil, is 100 procent circulair en energieneutraal. Van alle leveringen kent het bedrijf de voetafdruk. Er zijn ook al klanten die om die informatie vragen, omdat ze ermee aan de slag willen.

Niet-eetbaar eetbaar maken

Door de CO2-voetafdruk – uitgedrukt in CO2-equivalenten per ton voer – mee te wegen in de rantsoensamenstelling, wordt de grondstofkeuze beperkt. 'We doen daarom veel onderzoek naar hoe we niet-eetbare producten eetbaar kunnen maken', zegt Stoutjesdijk. Bijvoorbeeld door 'processing' of door andere additieven toe te voegen. 'Het opent deuren voor nieuwe toepassingen. Knoppen waaraan de varkenshouder kan draaien om de voetafdruk van zijn varkens te beperken.'

Voor een plus van 10 tot 15 procent in de consumentenprijs van varkensvlees kan voer volgens Stoutjesdijk al veel duurzamer. Maar, voegt hij daar direct aan toe, daar komen de kosten die volgende schakels in de keten moeten maken om de CO2-voetafdruk te verlagen nog bij. Want ook bijvoorbeeld slachterijen en retail voegen milieu-impact toe. 'De toegevoegde waarde moet betaald worden. Anders werkt een CO2-voetafdruk alleen kostprijsverhogend.'

Vraaggestuurde keten

Kansen om de meerkosten betaald te krijgen ziet Agrifirm net als ABN Amro in een gesloten vraaggestuurde keten of concept. Een voorbeeld van een keten met een milieudoelstelling is 'Beter voor Varken, Natuur & Boer' van Albert Heijn. Die keten biedt inkomenszekerheid voor de agrarisch ondernemer en zet daarnaast in op een verlaging van de CO2-voetafdruk met 18 procent.

Het varkensvlees van Albert Heijn komt van een groep varkenshouders die exclusief produceert voor de Nederlandse markt. Van een groot deel is de footprint berekend. Martijn Bouwknegt van slachterij Vion zegt dat het streven is dat voor het einde van het jaar met iedere varkenshouder in deze groep de informatie voor de footprintberekening is gedeeld.

CO2 per 100 gram eiwit

De gemiddelde footprint van de volledig doorgerekende bedrijven ligt tussen de 3 en 4 kilo CO2-equivalenten per 100 gram eiwit, terwijl het wereldwijde gemiddelde wordt geschat op 7,5 kilo CO2-equivalenten. Met de eenheid 'CO2-equivalenten per 100 gram eiwit' volgt Vion de nationale en internationale bewegingen. Dat is een bewuste keuze.

Bouwknegt: 'Alleen op basis van een functionele eenheid, zoals het eiwitgehalte, kan de consument een eerlijke vergelijking maken van de milieu-impact van varkensvlees ten opzichte van andere eiwitbronnen.' 80 gram vlees bevat ongeveer 16 gram eiwit. Om eenzelfde hoeveelheid eiwit uit bijvoorbeeld peulvruchten te halen is daarvan ongeveer 200 gram nodig.

Eerlijke vergelijking

Voor een eerlijke vergelijking moet de consument dus de CO2-footprint van 80 gram vlees zetten naast die van 200 gram peulvruchten, vervolgt de Vion-onderzoeksmanager. In internationale vergelijkingen van de CO2-footprint doet Nederlands varkensvlees het overigens bijzonder goed. 'Onze varkenshouders zijn vakmensen. Zij horen bij de wereldtop', zegt Bouwknegt.

Alle bedrijven die nu zijn doorgerekend, scoren goed op de voetafdruk, maar de spreiding, is nog aanzienlijk. Dat geeft volop mogelijkheden voor verdere verbetering. 'Varkenshouders vinden de voetafdruk interessant en een aantal werkt ermee.' Zo'n varkenshouder gaat bijvoorbeeld in gesprek met zijn voerleverancier of onderzoekt hoe hij er rekening mee kan houden bij nieuwe investeringen. Bijvoorbeeld in geval van nieuwbouw met de mestopslag en/of mestbewerking.

Kopen: ja of nee

Op de vraag wat de volgende stap is, antwoordt Bouwknegt: 'Stap 1 is de footprint communiceren en delen in de keten. Daarnaast kunnen varkenshouders in gesprek gaan met hun toeleveranciers en wij als slachterij met de retail om de footprint verder te verbeteren.' De infrastructuur om varkensvlees een CO2-label mee te geven, ligt bij Vion klaar. 'Maar uiteindelijk bepaalt de retailer wanneer en hoe de consument daarover wordt geïnformeerd.'

In de keuze van het moment kan nog wel een uitdaging liggen. De CO2-footprint die er nu ligt, is geen eindstation, maar een vertrekpunt voor verbeteringen, stelt Stoutjesdijk. 'Elke retailer wil die keuze scherp maken, want de CO2-voetafdruk wordt een aankoopcriterium.'