Akkerbouwers willen verdienen aan eiwitgewas van eigen bodem

De Flevolandse veldbonen werden gebruikt voor de productie van vegaburgers. Die kwamen terecht bij Albert Heijn, zegt Janknegt. 'Maar toen bleek dat iedereen in de keten verdiende aan de vegaburgers behalve ik als producent van de grondstof. Dus de supermarkt, de transporteur en de verwerker maakten mooie marges, maar bij mij werden de kosten niet vergoed.'

De akkerbouwer stond voor de keuze: iets anders telen of zich hardmaken voor teelt van plantaardige eiwitten en het afzetsysteem doorbreken. De eerste optie vond hij een zwaktebod en dus koos hij de tweede.

Subsidie aangevraagd

Via de Nederlandse Akkerbouw Vakbond kwam de ondernemer in contact met Foodvalley NL. Deze organisatie die de transitie naar duurzame voedselsystemen versnelt, startte met Janknegt en enkele andere eiwitboeren een onderzoek of een producentenorganisatie oplossing kon bieden en hoe deze moest worden ingericht. Hiervoor is in februari 2022 een aanvraag voor de subsidie Investeren in groen-economisch herstel ingediend.

Het was de aanzet tot de Producentenorganisatie (PO) Eiwitboeren van Nederland. Vorige week was de oprichtingsvergadering in het Gelderse Randwijk. Janknegt werd daar benoemd tot voorzitter en hij vormt met zes collega-eiwitboeren het bestuur van de PO. Inmiddels hebben 34 bedrijven verspreid over het land zich aangemeld als lid voor een jaarbijdrage van 100 euro.

Primair doel van de PO is het financieel interessant maken van de teelt van plantaardige eiwitten van eigen bodem. Daarnaast worden kennisvergaring, kennisdeling, aanzetten tot relevant onderzoek en marketing en promotietaken opgepakt. Gewassen die vallen onder de PO, zijn eiwitrijke gewassen zoals veldbonen, sojabonen, kapucijners, bruine bonen, lupine en kikkererwten, met de focus op droge oogst en gebruik voor humane consumptie.

Europese regelgeving

Jurist Maria Litjens gaf in Randwijk een toelichting op het functioneren van PO's. Zij deed in 2018 promotieonderzoek met als titel 'Producentenorganisatie als erkend kartel' en legde uit dat in de Europese regelgeving landbouwrecht, waaronder PO's vallen, voorrang krijgt boven mededingingsrecht.

'Het komt erop neer dat boeren binnen erkende PO's mogen samenwerken aan verbeteren van hun marktpositie. Ze mogen daarvoor prijsafspraken maken en ook hun aanbod afstemmen. De voorwaarden zijn wel dat ze geen partijen uitsluiten, zich alleen bezighouden met hun eigen product, in dit geval eiwitgewassen, en ook dat ze niet-leden geen verplichtingen kunnen opleggen.'

Nationale Eiwitstrategie

Er is dus veel mogelijk met PO's en volgens Jeroen Willemsen van Foodvalley NL is dat voor eiwitgewassen een goede zaak. Hij houdt zich bij Foodvalley NL bezig met de eiwittransitie en wijst erop dat wat de PO Eiwitboeren van Nederland wil bereiken, naadloos aansluit op de Nationale Eiwitstrategie. 'Deze strategie onderschrijft het belang van eiwitten van eigen bodem. De PO kan dit verder aanjagen, want massa maakt nu eenmaal kracht.'

Willemsen is ervan overtuigd dat de vraag naar plantaardige eiwitten voor humane consumptie een blijvertje is en hij vindt dat de Nederlandse boeren daarvan moeten kunnen profiteren. 'Wageningen University & Research berekende onlangs dat op basis van alleen Nederlandse humane consumptie er 20.000 hectare aan plantaardige eiwitgewassen nodig is. Dat is een mooie stip aan de horizon.'

Aandacht op Floriade

Een uitdaging is het nog om de waardering voor eiwitten van eigen bodem ook tussen de oren van consumenten en verwerkers te krijgen, vindt Willemsen. 'De consument moeten we overtuigen van de meerwaarde van de teelt vanwege bijvoorbeeld agrobiodiversiteit en het binden van stikstof. Daarom is het goed dat hieraan aandacht wordt besteed op de Floriade', vindt hij.

'Verder is het belangrijk dat er een goede infrastructuur komt voor de verwerking en dat Nederlandse afnemers specifiek vragen naar lokaal geteeld eiwit en daar ook meer voor willen betalen.'

Ook Janknegt ziet de 20.000 hectare eiwitgewassen in Nederland als prachtige stip aan de horizon. 'Aan de PO nu de taak om te werken aan betere verdienmodellen en goede afspraken met ketenpartijen. Dit areaal is alleen mogelijk als we zowel gangbaar als biologisch een meer dan kostendekkende prijs betaald krijgen. Als PO zijn we graag gesprekspartner voor alle partijen die grotere partijen tegen een eerlijke prijs willen afnemen.'