Versnelling stikstofaanpak, dwang niet langer uitgesloten

De stikstofaanpak is vrijdagmiddag besproken tijdens de ministerraad. Na afloop verscheen een Kamerbrief waarin minister Christianne van der Wal voor Stikstof en Natuur haar plannen uit de doeken doet. Daarin staat dat de bewindsvrouw de stikstofaanpak gaat 'versnellen en intensiveren'.

Daarbij zet ze maximaal in op het vrijwillig stoppen van boeren en onderzoekt of reeds gestarte en nieuwe opkoopregelingen aantrekkelijker kunnen worden gemaakt. De minister hoopt dit jaar al de eerste opkoopafspraken met boeren te maken.

Vrijwilligheid

Van der Wal gaat bij het nemen van maatregelen zoveel mogelijk uit van vrijwilligheid. Naast stoppen of opkoop behoren ook bedrijfsverplaatsing, een andere manier van boeren of innovatie tot de gebiedsafhankelijke oplossingen. De bewindsvrouw houdt echter wel een stok achter de deur. In de Kamerbrief schrijft ze dat dwingende maatregelen tot de mogelijkheden behoren als de vrijwillige keuzes onvoldoende resultaat opleveren.

'Wanneer vrijwilligheid te weinig oplevert, worden dwingender maatregelen als onteigening ingezet. Hoe ingrijpend dit voor een ondernemer is, kan ik mij nauwelijks voorstellen. Daarom onderzoek ik hoe ik de vrijwillige regelingen aantrekkelijker en effectiever kan maken.'

Finishlijn

Volgens Van der Wal is er 'werk aan de winkel' om van Nederland 'een schoon, leefbaar land met ruimte voor ondernemers' te maken. 'Dat is voor mij de finishlijn van de stikstofaanpak. De natuur is verzwakt en als gevolg daarvan is nu te weinig ruimte beschikbaar voor nieuwe woningen of voor bedrijven en boeren die een onderneming willen starten of uitbreiden. Om de stikstofproblematiek het hoofd te bieden gaan we de stikstofuitstoot versneld fors verminderen – vrijwillig waar het kan, verplicht waar dat niet lukt. Zodat de natuur herstelt en perspectief voor ondernemers ontstaat.'

Als onderdeel van de versnelling gaat Van der Wal boeren die er erover denken om te stoppen, verleiden dat zo snel mogelijk te doen. Daarbij geldt dat hoe eerder een boer zich meldt voor een stoppersregeling hoe gunstiger de financiële voorwaarden. Tevens wil ze het opkopen van piekbelasters en grond versnellen.

De minister vraagt op korte termijn van de provincies een inventarisatie van concrete projecten en voorstellen die er liggen om doelen voor natuur, stikstof, water en klimaat te halen. Wanneer deze plannen concreet genoeg zijn, kan daarmee al in 2022 en 2023 worden begonnen met maatregelen en wordt financiering geregeld.

Gebieden met prioriteit

In mei verschijnen resultaten van een zogenoemde 'quick-scan natuurdoelanalyse'. Die geven een eerste beeld van natuurgebieden waar herstel uit beeld dreigt te raken. Deze gebieden krijgen vervolgens prioriteit wat onder meer kan betekenen dat de maatregelen daar al in de komende jaren dwingender worden, aldus de Kamerbrief.

Volgens Van der Wal is een voldoende veerkrachtige landbouw - mede met oog op de oorlog in Oekraïne - onmisbaar voor een duurzame voedselvoorziening en een leefbaar landelijk gebied. Voor de zomer komt minister Henk Staghouwer (LNV) met plannen om agrarische ondernemers die willen blijven boeren te helpen een toekomstbestendige keuze te maken.

Zoals bekend wil het kabinet de stikstofopgave - 50 procent minder stikstofuitstoot en driekwart van de stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden op een gezond niveau in 2030 – met een gebiedsgerichte aanpak behalen. In het Nationaal Programma Landelijk Gebied wordt die opgave gecombineerd met doelen voor waterkwaliteit, klimaat, bodem en natuur.

In het coalitieakkoord is voor die aanpak heeft 25 miljard euro beschikbaar gesteld bovenop bestaande middelen (6 miljard euro). Omdat gebieden verschillen, verschilt ook de aanpak per gebied. Rijk en provincies stellen per gebied doelen vast die onontkoombaar gehaald moeten worden. Bij elkaar tellen die doelen op tot het landelijke doel.

Grote bijdrage agrarische landbouw

Uiterlijk in juli 2023 moet voor elk gebied duidelijk zijn wat daar het doel is en hoe dat gehaald wordt, waarna er geld beschikbaar komt. Van de agrarische sector wordt grote bijdrage gevraagd, maar ook andere sectoren – industrie, landbouw, verkeer, zee- en luchtvaart – moeten een bijdrage leveren.

Behalve versnelling en intensivering van de maatregelen zet Van der Wal ook in op het nauwkeuriger meten van stikstofuitstoot. Vanuit het Nationaal Kennisprogramma Stikstof (NKS) wordt de komende periode onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om dichterbij de bron, dus op bedrijfsniveau, te meten. Op die manier wordt het voor veehouders mogelijk om in hun eigen stallen te kunnen meten.

In antwoord op Kamervragen van Thom van Campen (VVD) en Derk Boswijk (CDA) laat de minister weten dat in het een dergelijk innovatieprogramma niet alleen technische mogelijkheden worden ontwikkeld, maar ook aandacht zal zijn voor handhaafbaarheid, datastromen en praktische toepasbaarheid voor de veehouderij.