Boeren steeds meer uit beeld in gemeenteraad

Achtergrond Politiek Joost de la Court, Jasper Schel, Jacomien Voorhorst, Tienke Wouda 09 maa 2022 om 06:30uur

Gemeenten staan de komende jaren voor besluiten die direct raken aan het boeren- en tuindersbelang. Daarbij lijkt de betrokkenheid van de agrarische sector bij de lokale besluitvorming minder en minder te worden. Bestuurders maken zich zorgen, blijkt uit een rondgang van Nieuwe Oogst in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen.

Boeren+steeds+meer+uit+beeld+in+gemeenteraad

De invloed van de landbouw in de gemeentepolitiek neemt af, merken boerenbestuurders. Neem LTO Noord-afdeling West Achterhoek. Die moet er harder dan ooit aan trekken om de sector op de kaart te zetten in de gemeenten Bronckhorst, Zutphen, Doetinchem en Doesburg, stelt voorzitter Marja Hartman.

'Al meteen na de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2018 was het duidelijk dat de belangstelling voor de land- en tuinbouw onder Achterhoekse raadsleden gering was. Nog geen derde van de politici bezocht een van de door de afdeling georganiseerde kennismakingsbijeenkomsten', zegt Hartman. 'We hadden er vijftig uitgenodigd. Dan is een totale opkomst van vijftien man tijdens drie bedrijfsbezoeken bedroevend.'

Glyfosaatverbod

De afgelopen vier jaar merkte de afdelingsvoorzitter dat gemeenten vaker de neiging hebben bovenwettelijke maatregelen te nemen. Zo wilde gemeente Zutphen een glyfosaatverbod instellen op initiatief van GroenLinks. 'In januari hebben we de fractie gesproken. Uitleg is keer op keer nodig. Vaak worden beslissingen genomen uit onwetendheid.'

Partijen zien boeren het liefst melken met een krukje onder hun kont

Henk Hulshoff, voorzitter LTO Noord-afdeling Westerkwartier

Ook voorzitter Henk Hulshoff van LTO Noord-afdeling Westerkwartier in Groningen heeft zorgen. De komende vier jaar wordt het belang van de gemeente in het stikstofbeleid groter door de vergunningverlening, terwijl de invloed van boeren daalt door het krimpende aantal agrarisch ondernemers.

Dat kan een gevaar opleveren voor de sector, verwacht Hulshoff. 'Het kan meer dan ooit voor spanning en andere keuzes zorgen. Zeker als er na de verkiezingen verschuivingen komen.'

Geen vanzelfsprekendheid

Een landbouwgezinde coalitie in een van de grootste plattelandsgemeenten is volgens Hulshoff geen vanzelfsprekendheid. 'De landbouw wordt er niet beter van als er partijen in het college komen die boeren het liefst zien melken met een krukje onder hun kont.'

Daarbij komt dat de enige boer die in de gemeenteraad zit, zich niet meer verkiesbaar heeft gesteld. 'Dat kan een bedreiging zijn. Het betekent dat de lijntjes die wij met de wethouder hebben nog belangrijker worden.'

Boeren denken niet aan gemeente

Lokale bestuurders zien dan misschien steeds minder het boerenbelang, het werkt ook andersom, stelt bestuurskundige Caspar van den Berg van de Rijksuniversiteit Groningen. Boeren denken volgens hem niet gelijk aan de gemeente als bestuurslaag waar ze kunnen aankloppen.

Dat komt deels doordat het landbouwbeleid nationaal is opgezet, stelt de bestuurskundige. 'De contacten van boeren en tuinders met de overheid liggen toch vooral bij het Rijk, de provincie en de waterschappen.'

Complicaties

Toch is het goed lijntjes te hebben met de gemeente, zegt Van den Berg. 'Gemeenten hebben thema's onder hun hoede die makkelijk complicaties kunnen veroorzaken, zoals ruimtelijke ordening.'

Als voorbeeld geeft de bestuurskundige de vestiging van een datacenter in Zeewolde, dat voor onrust zorgde in de gemeente, ook onder boeren. 'Een kleine gemeente moet dan een grote beslissing nemen en dat is niet altijd makkelijk.'

Het is volgens Van den Berg daarom welbegrepen eigenbelang van agrarisch ondernemers dat er voldoende boeren in gemeentebesturen zitten. 'Gemeenten staan vaak dichter bij de agrarische sector dan andere overheden. Het zou voor boeren een opdracht aan henzelf moeten zijn zich daar verkiesbaar te stellen en deel te nemen aan het democratisch proces.'

Steeds zeldzamer

Wethouder Frans Veltman (CDA) kan zich wat dat betreft gelukkig prijzen: in het gemeentebestuur van De Fryske Marren zitten nog wel boeren. Drie in dit geval, van wie er één wethouder is. Al ziet ook hij dat het fenomeen boeren in het plaatselijk bestuur steeds zeldzamer wordt.

Boeren zullen ook in de toekomst belangrijk blijven, daar is Veltman van overtuigd. 'De landbouwsector is hier twee keer zo groot als de recreatiesector. Ze zijn niet alleen de stoffeerders van het landschap, er is ook de economische kant. Met 31 raadsleden zou dat gewicht meer in balans moeten zijn. Maar als je de kieslijsten ziet, is het maar de vraag met drie boeren op een verkiesbare plek.'

'Invloed vermindert in Hulst en Schouwen-Duiveland niet'

Waar boeren in verschillende gemeenten de invloed van de landbouw in de gemeentepolitiek zien afnemen, is dat in de Zeeuws-Vlaamse gemeente Hulst niet het geval. 'De invloed vermindert hier niet. Naar mijn idee blijft het gelijk', zegt voorzitter Gerard Mangnus van ZLTO-afdeling Hulst. 'Wij zijn nog een echte plattelandsgemeente. We hebben hier weinig industrie en relatief weinig toerisme, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de naburige gemeente Terneuzen die veel industrie heeft. De landbouw is in deze akkerbouwregio een grote economische factor. Er is hier weinig veehouderij en we hebben amper verzuringsgevoelige gebieden. Dus de stikstofdiscussie speelt hier ook niet zo', verklaart hij. Ook zijn collega op Schouwen-Duiveland Pieter de Ruijter is positief te spreken. 'We zijn een eiland, omringd door een dijk. Dat schept een band. Dat we het met elkaar moeten zien te rooien, is ons met de paplepel ingegoten.'

Sierd van Weperen, VVD-raadslid in gemeente Ooststellingwerf © Persbureau Noordoost

'Met tegenhouden bereik je ook iets'

Pluimveehouder Sierd van Weperen uit het Friese Oosterwolde is politiek actief sinds 1998, toen hij als 32-jarige boer een raadszetel innam voor de VVD. 'Ik ontdekte dat in het gemeentehuis veel besluiten werden genomen waarop wij als ondernemers invloed konden uitoefenen.'

Een kleine 25 jaar later is Van Weperen nog steeds politiek actief. Hij was acht jaar wethouder en zit, nadat VVD in 2018 niet meer in het college terugkwam, sinds vier jaar in de gemeenteraad van Ooststellingwerf.

'Hoewel je als wethouder meer invloed kunt uitoefenen, is de rol van gemeenteraadsleden nog groot. Wij hebben regelmatig iets tegen kunnen houden. Met tegenhouden bereik je ook iets. Zo gingen strengere normen voor het geurbeleid van tafel en stak de raad een stokje voor de ozb-verhoging van 50 procent voor niet-woningen.'

Agrarische gemeente

Ooststellingwerf is nog echt een agrarische gemeente waar boeren zijn vertegenwoordigd in de raad. 'Van de 21 raadsleden zijn er drie boer voor VVD, CDA en ChristenUnie. Nu zijn er weer drie agrarisch ondernemers lijsttrekker. Dat is zo belangrijk', stelt Van Weperen.

'Voor mij is het van essentiële waarde dat je als raadslid denkt als ondernemer. Ondernemers begrijpen dat je beleid niet te lang vooruit kunt schuiven. Dat je beslissingen moet nemen met niet al te veel regels.'

Ton Miltenburg, CDA-raadslid in gemeente West Betuwe © William Hoogteyling

'Inzetten op beleid voor buitengebied'

'Als er over je wordt gesproken moet je daar als sector bijzitten.' Melkveehouder en gemeenteraadslid Ton Miltenburg uit het Gelderse Est hoopt alleen al door het scheiden van feiten en fabels een bijdrage aan het gemeentelijk beleid te kunnen leveren.

Miltenburg zit voor het CDA in de gemeenteraad van West Betuwe, de op een na grootste gemeente in Gelderland. Als fractievoorzitter opteert hij voor een nieuwe raadsperiode.

Hoewel het landbouwbeleid volgens het CDA-raadslid steeds meer in Den Haag en Brussel wordt bepaald, blijft de gemeente belangrijk voor de land- en tuinbouw, zeker in een gemeente als West Betuwe die voor driekwart uit agrarisch gebied bestaat. 'Je moet dus wel wakker zijn. En oppassen voor bovenwettelijk beleid', zegt hij.

Feiten van fabels scheiden

Volgens Miltenburg staan de meeste partijen in de gemeentepolitiek helemaal niet negatief tegenover de land- en tuinbouw. Wel ontbreekt het raadsleden soms aan kennis over de sectoren. 'Belangrijk is om feiten van fabels te scheiden. Daarin alleen al kun je als boer en gemeenteraadslid een belangrijke rol spelen.'

Miltenburg wil dat West Betuwe met duidelijk beleid komt voor de inrichting van het buitengebied. 'Ook in onze gemeente hebben we te maken met de beperkingen van Natura 2000. Boeren gaan stoppen. Het buitengebied mag niet verrommelen en criminaliseren.'

Frans van Echteld, raadslid voor FD Wamel in gemeente West Maas en Waal © FD Wamel

'Ik weet meteen welk belang er speelt'

Melkveehouder Frans van Echteld uit het Gelderse Wamel kwam vier jaar geleden in de gemeenteraad voor de Federatie Dorpslijsten (FD) Wamel in de gemeente West Maas en Waal. De FD kent vijf dorpslijsten en wil na de verkiezingen als één fractie verder.

FD Wamel vormt samen met FD Dreumel, FD Maasdorpen, FD Boven-Leeuwen en FD Partij Beneden-Leeuwen FD West Maas en Waal. Van Echteld vertegenwoordigt nu dus nog alleen FD Wamel in de gemeenteraad, maar zal na de verkiezingen waarschijnlijk met collega's van de andere dorpspartijen door één politieke deur moeten.

'Ik ben de enige boer, maar we hebben een fractie die boerminded is', zegt Van Echteld.

Iets betekenen

De melkveehouder, die ruimtelijke ordening in zijn portefeuille heeft, vindt het belangrijk dat de boerenstem wordt vertegenwoordigd in de gemeentepolitiek. 'Ik wil iets betekenen voor het dorp met in mijn achterhoofd de agrarische belangen. Als er een onderwerp voorbijkomt, dan weet ik natuurlijk meteen welke belangen er spelen', zegt Van Echteld.

De verschillende belangen die de ondernemer dient, maken het soms weleens lastig, zegt hij. 'Als het om de Visie buitengebied van de ZLTO-afdeling gaat, waar ik ook lid van ben, word ik vaak aangekeken als dé gemeente. Ik zeg dan altijd dat alleen maar klagen over beleid niet helpt, maar dat je moet meepraten om iets voor elkaar te krijgen.'