Steuntje in de rug vereist voor omslag naar weerbare teelten

Met weerbare teeltsystemen wordt een teeltsysteem bedoeld dat het grotendeels zelf in staat is ziekten en plagen te onderdrukken. Daarbij is een grote rol weggelegd voor de natuurlijke vijanden van ziekten en plagen. Inzet van chemische gewasbeschermingsmiddelen is dan niet of nauwelijks meer nodig.

Het kabinet streeft naar een omslag naar zo'n teeltsysteem en heeft dat vastgelegd in de Toekomstvisie gewasbescherming 2030.

Ecorys constateert dat een duurzamere manier van boeren niet per se meer geld oplevert, terwijl de kosten voor productie hoger zijn. Hulp van de overheid is volgens de consultant nodig om boeren en tuinders een steuntje in de rug te geven. Ecorys noemt economische prikkels een geschikt middel omdat de overheid dit kan inzetten om duurzaam boeren te belonen. En het kan achterlopers stimuleren een inhaalslag te maken.

Verschillende prikkels

Ecorys stelt dat de overheid verschillende instrumenten inzet om de omslag naar weerbare teelten op gang te brengen, waaronder economische prikkels zoals subsidies, fiscale stimulering en heffingen. Bij een subsidie ontvangt een ketenpartij geld in de vorm van een directe betaling, verzekering of lening. Een fiscale stimulering komt neer op een korting op de belasting die wordt betaald over een bepaald product of een waterschapsbelasting. Met een heffing wordt een belasting op de prijs van een product verhoogd.

Economische prikkels zijn niet de enige middelen die de overheid tot haar beschikking heeft, schrijft Ecorys. Verder worden generieke maatregelen genoemd, zoals het gebruik van driftreducerende spuittechnieken. Daarnaast kan de overheid kennis verzamelen en verspreiden.

Het beleid moet als geheel worden bezien en economische prikkels zijn daarbij een van de instrumenten, vindt de consultant. Het is daarbij belangrijk dat de economische prikkels op de juiste plaats vallen binnen het beleid.

Internationale context

Bij de subsidies beveelt Ecorys aan om hiervoor aan te sluiten op de instrumenten, zoals die nu voor het Nationaal Strategisch Plan in het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid worden ontwikkeld. Voor inzet van fiscale instrumenten raadt Ecorys aan gebruik te maken van bestaande fiscale instrumenten boven het ontwikkelen van nieuwe instrumenten: Milieuinvesteringsaftrek (MIA) en de Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil).

Verder adviseert Ecorys de inzet van economische prikkels in internationale context te bezien. Dat betekent enerzijds zo goed mogelijk te leren van landen die al ervaring hebben opgedaan met heffingen op chemische gewasbeschermingsmiddelen, zoals Frankrijk en Denemarken. En anderzijds door rekening te houden met de kostprijsverhogende effecten van economische prikkels en de doorwerking ervan op de internationale concurrentiepositie.

In Frankrijk is er bijvoorbeeld sinds 1999 een algemene heffing op vervuilende activiteiten, waaronder gewasbeschermingsmiddelen. Doel hiervan is om boeren te stimuleren gewasbeschermingsmiddelen met een lagere milieulast aan te schaffen en te gebruiken. De heffing is gedifferentieerd naar toxiciteit. Er is een terugsluis van de heffing, waarbij middelen worden ingezet voor onderzoek bij proefboerderijen. En het gebruik van biologische middelen wordt gestimuleerd.