SER: landbouwakkoord nodig voor versnelling landbouwtransitie

Dat concludeert de Sociaal-Economische Raad (SER) in een vandaag gepubliceerde verkenning naar de mogelijkheden om tot een landbouwakkoord te komen. De verkenning is uitgevoerd op verzoek van landbouwminister Carola Schouten. Zij ziet het rapport als eerste stap naar een mogelijk landbouwakkoord. Met het verzoek aan de SER kwam zij tegemoet aan een door de Tweede Kamer aangenomen motie van SGP-Kamerlid Roelof Bisschop.

De verkenners concluderen dat met langjarig, voorspelbaar en coherent beleid een einde kan worden gemaakt aan de polarisatie in de landbouwdiscussie. Een landbouwakkoord kan bovendien het onderling vertrouwen herstellen en langjarige investeringen mogelijk maken.

Zo'n akkoord kan alleen slagen als alle betrokken partijen bereid zijn compromissen te sluiten en zich committeren aan afspraken, aldus de verkenners. Een brede representatie van boeren, ketenpartijen, werknemers, maatschappelijke organisaties, overheden en andere belanghebbenden moet goed worden geborgd.

Vijftig gesprekken

De verkenning is uitgevoerd door een commissie onder leiding van SER-kroonlid Katrien Termeer, hoogleraar bestuurskunde aan Wageningen University & Research. De verkenners voerden bijna vijftig gesprekken met ruim dertig betrokken partijen, waaronder onder meer boerenorganisaties als LTO Nederland, NAJK, Agractie, Farmers Defence Force, ketenpartijen als CBL, Vion, Agrifirm en NZO en ngo's als MOB, Natuur & Milieu en de Transitiecoalitie Voedsel.

Uit die reeks gesprekken blijkt volgens de verkenners dat veel van de gesprekspartners een landbouwakkoord als een goede mogelijkheid zien om de gepolariseerde verhoudingen tussen boer, overheid, keten en samenleving om te buigen naar een positief verhaal gericht op concrete toekomstperspectieven. Een akkoord, waarin het handelingsperspectief van boeren en hun werknemers centraal staat, geeft duidelijkheid en maakt investeringen mogelijk die een hele generatie meegaan.

Hoop en urgentie

Volgens voorzitter Termeer van de verkenningscommissie getuigt de opstelling van veel van de partijen van zowel 'urgentie als hoop'. 'De politiek is nu aan zet om de vorm en de randvoorwaarden voor zo'n akkoord te bepalen. Daarbij is het essentieel dat de politiek bij het vaststellen van normen niet de randen van bestaande wettelijke kaders opzoekt en zich niet blindstaart op slechts één probleem. Alleen dan is een toekomstbestendig perspectief te ontwikkelen.'

De verkenning gaat uit van het streven naar een landbouw die in economisch, ecologisch en sociaal opzicht duurzaam is. Boeren en hun medewerkers verdienen een eerlijk inkomen en werken in een emissiearme landbouw met respect voor mens, dier en omgeving. Ze worden afgerekend op doelen en hebben voldoende middelen en vertrouwen in de toekomst om te investeren in innovatie en concurrentiekracht, dan wel te kiezen voor agrarisch natuurbeheer en andere publieke diensten.

Zeven transitiepaden

Het akkoord kan worden opgebouwd met zeven transitiepaden met elk hun eigen, integraal duurzame, afspraken. Die paden lopen uiteen van hightech landbouw in gesloten en open systemen, duurzame landbouw, biologische landbouw, maatschappelijke ondernemingen, natuur/landschapsbeheer en het stoppen van het bedrijf. Het verdienvermogen van de boer en de positie en scholing van werknemers in de agrarische sector verdienen daarbij bijzondere aandacht. Bestaande sectorplannen en andere initiatieven kunnen daarbij bouwstenen vormen. De voorgestelde aanpak geeft ruimte aan de voorkeuren van boeren, maar doet ook recht aan de kwaliteiten van het betrokken gebied.

De verkenning is het zoveelste landbouwrapport in korte tijd dat bij de formerende partijen op het Binnenhof op tafel belandt. Het is dan ook aan de volgende regering om de daadwerkelijke onderhandelingen over een landbouwakkoord in gang te zetten. Volgens de verkenners bepalen regering en parlement vooraf de opzet van en de randvoorwaarden voor een akkoord. Bij het stellen van de normen en randvoorwaarden doet de politiek er wijs aan niet de randen van bestaande wettelijke kaders op te zoeken, luidt het advies vanuit de SER. Regering en parlement respecteren de uitkomsten van een eenmaal gesloten akkoord, wanneer dat past binnen de gestelde normen en randvoorwaarden.

• Regering en parlement bepalen vooraf de opzet van en de randvoorwaarden voor een akkoord;
• Deelnemers werken constructief mee aan toekomstbestendige handelingsperspectieven en committeren zich aan de opzet en de randvoorwaarden;
• Ook relevante partijen die niet direct meeonderhandelen worden gehoord;
• De overheid is volwaardig deelnemer aan het akkoord en stelt voldoende middelen (regelgeving, financiën) ter beschikking om het akkoord ook uit te kunnen voeren;
• Er is een brede en diverse vertegenwoordiging van betrokkenen nodig, met een accent op jonge boeren;
• Deelnemers hebben voldoende legitimiteit en mandaat bij de achterban;
• Streven naar een breed akkoord op hoofdlijnen dat een kader kan vormen voor nadere uitwerking in gebieden en/of sectoren;
• Gerichte aandacht op herstel van vertrouwen;
• De partijen die afspraken maken, zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van die afspraken.