KAD: bestrijden van ratten mag nooit sluitpost zijn

Door ratten en muizen aangevreten stroomkabels kunnen storingen van (voer)machines of ventilatoren veroorzaken. Of erger: een stalbrand. Ook zijn de ongenode stalbewoners een bron van stress en zorgen ze voor voerverlies. Ter illustratie: een rat vreet 18 kilo voer per jaar. Bovendien kunnen ze ziektes tussen bedrijven verspreiden en zetten ze de bedrijfshygiëne onder druk.

Knaagdierbestrijding in en om comfortabele en voedselrijke omgevingen, zoals stallen, is geen overbodige luxe. Ratten en muizen planten zich in een gunstige omgeving razendsnel voort. Een rattenpaar brengt per jaar ongeveer tachtig nakomelingen groot, een muis circa zestig.

'Zie je een rat of muis in de stal, dan moet je meteen en gericht actie ondernemen', vindt directeur Bastiaan Meerburg van het KAD en senior-onderzoeker bij Wageningen University & Research. 'De boel laten verslonzen, betekent vragen om een overlastsituatie en extra risico op ongewenste incidenten.'

Lokdozen en rattenklemmen

De huidige praktijk is dat er lokdozen met voer en rattenklemmen buiten de stal langs de muren worden geplaatst. In de gebouwen worden op strategische plaatsen potjes met giftig lokvoer geplaatst. Directeur Joan Rooijakkers van ongediertebestrijdingsbedrijf APC schat dat in 70 procent van de gevallen het 'onderhoud' door de veehouder zelf wordt gedaan.

'De huidige generatie ongediertebestrijders ziet over het algemeen graag dode knaagdieren in de vallen en in stallen. Dat vormt keihard bewijs dat ze hun werk goed doen en dat het noodzakelijk is.'

Preventieve maatregelen zullen in de toekomst de populatie van ratten en muizen op veebedrijven in toom moeten houden. Voor veehouders zonder licentie wordt het volgens Meerburg mogelijk verboden om vanaf 2023 lokvoer met specifieke gifstoffen in de stallen toe te passen.

'Horrorscenario's voorkomen'

'Professionele plaagdierbestrijders zullen wel met rodenticiden mogen blijven werken, om horrorscenario's met de slimme zwarte rat te voorkomen', zegt de KAD-directeur. 'Omdat ze 's nachts op brokkenjacht gaan, valt hun aanwezigheid niet direct op. Ongemerkt loopt geld zo de staldeur uit.'

Plaagdierbestrijding mag nooit een sluitpost zijn, geeft Meerburg aan. 'Er moet veel gebeuren op een bedrijf. Heb je het te druk om het zelf goed te doen of heb je er geen lol in, besteed het dan uit. Dan gebeurt het professioneel.'

Moeilijker maken

Stallen potdicht maken zodat geen rat of muis er nog in kan, is volgens Rooijakkers en Meerburg geen haalbare kaart. En maatschappelijk niet gewenst. Wel vinden ze het raadzaam om het knaagdieren zo moeilijk mogelijk te maken om binnen te komen.

'Benut bij nieuwbouwplannen de kennis van specialisten die alles weten over knaagdieren', tipt Rooijakkers. 'Constructief is van alles mogelijk en vaak ook betaalbaar. Zo creëer je betere voorwaarden voor een hygiënische productieomgeving en vergemakkelijk je het beheersen van de plaagdierpopulatie.'

Als gespecialiseerd ongediertebestrijdingsbedrijf is APC dagelijks bezig in te spelen op een gifloze toekomst. 'Als wetgeving verandert, moet je daarop inspelen. En niet de hakken in het zand zetten en hopen dat het gifverbod overvliegt', stelt Rooijakkers.

Gifvrij in 2025

APC heeft zich daarom tot doel gesteld in 2025 gifvrij te zijn in knaagdierbeheersing. 'We willen de biologische balans op veebedrijven herstellen met een scala aan middelen die de natuur aandraagt.'

Zo maakt APC gebruik van het reukvermogen van knaagdieren, waarop ze vertrouwen. 'Een speciale mix van etherische oliën en kruidenextracten in geurpotten weerhoudt hen ervan om bij de stallen te komen.'

De continue verspreiding van deze dreigende geur rond stallen is effectief, zegt Rooijakkers. Na een jaar is de knaagdierdruk flink afgenomen en de opname van lokvoer gekelderd. 'Dat blijkt uit diverse praktijktesten bij melkvee- en pluimveebedrijven.'

Erfinrichting

Rooijakkers benadrukt dat het inrichten van het erf ook meehelpt om knaagdieren natuurlijk te bestrijden. Denk aan het gras kort houden, geen rommel tegen de muren zetten en functionele beplanting aanleggen.

'Zorg dat roofvogels, en met name uilen en marterachtigen, een goed jachtterrein en nestelmogelijkheden hebben nabij de bedrijfsgebouwen. Dat helpt de ongediertebalans op natuurlijke wijze te herstellen en je haalt meer biodiversiteit naar je erf', adviseert Rooijakkers. Meerburg vult aan: 'En het is beter voor het boerenimago.'

Meerburg ziet ook mogelijkheden voor digitale monitoringstechnieken en vallen met sensoren. 'Met wildcamera's is de handel en wandel van ratten in beeld te brengen, zodat er doelgericht maatregelen zijn te nemen.'

Warmtebeeldcamera en persdrukgeweer

Sinds kort leidt het KAD geïnteresseerden via een training op tot rattenjagers. Ze gaan 's nachts gewapend met een warmtebeeldcamera en een persdrukgeweer de stal in om ratten ongemerkt te elimineren.

In het donker en op een afstand van 25 meter kan een goede schutter met het juiste kaliber kogel een rat doden, zonder dat een soortgenoot op 50 centimeter afstand van het slachtoffer het doorheeft. Daarmee is het dierenwelzijn van de jacht geborgd en is het een duurzame en effectieve vangmethode.'

Wel hoopt Rooijakkers dat er nooit een totaalverbod op het gebruik van rodenticiden op agrarische bedrijven komt. 'Het verantwoord inzetten van zo'n laatste redmiddel bij overlastsituaties met knaagdieren moet mogelijk blijven. Op horrorbeelden zit niemand te wachten.'