Leidingennetwerk met groene CO2 in Bommelerwaard

Achtergrond Gelderland Peter van Houweling 25 apr 2019 om 11:41uur

De aanleg van een leidingennetwerk in de Bommelerwaard om kassen te voorzien van groene CO2, start waarschijnlijk dit jaar. Het wordt het eerste netwerk voor groene CO2 in Nederland. De aanleg is een belangrijke stap naar glastuinbouw zonder gas. Glastuinbouw Nederland heeft als doel een gasloze tuinbouw in 2040.

Leidingennetwerk+met+groene+CO2+in+Bommelerwaard

Het Glastuinbouwpact Bommelerwaard & Neerijnen heeft de afgelopen jaren niet stilgezeten. Er waren bijeenkomsten met leden en overleggen met mogelijke leveranciers van CO2 en met overheden.

Rochus van Tuijl uit Zuilichem trekt de Klankbordgroep Energie van het pact en van Glastuinbouw Nederland. 'Externe CO2-voorziening is een cruciale voorwaarde voor verduurzaming', zegt de chrysantenteler.

Wkk-installaties

Tuinders gebruiken voor hun teelten onder andere kunstlicht, warmte en CO2. Wkk-installaties leveren op een efficiënte manier alle drie. Ze draaien op aardgas en leveren daarmee elektriciteit voor belichting van de gewassen. Daarbij komen warmte en CO2 vrij, die beide worden benut voor de groei van de planten in de kas.

Begin als teler eerst eens met de wkk minder te gebruiken

Rochus van Tuijl, voorzitter Klankbordgroep Energie Glastuinbouwpact Bommelerwaard & Neerijnen

De glastuinbouw wil verduurzamen en gaat daarom van het gas af. Elektriciteit kan de rol van gas overnemen, maar een belangrijke voorwaarde is dat de CO2-voorziening dan op een andere manier goed geregeld is. Dat gaat nu gebeuren.

OCAP

Uit de selectieronde van het Glastuinbouwpact kwam OCAP als beste CO2-leverancier uit de bus. Dat bedrijf levert al sinds 2005 CO2 via een pijpleiding aan glastuinders in West-Nederland. OCAP betrekt de CO2 van Shell en Alco en maakt die geschikt voor hergebruik in de tuinbouw. Het bedrijf levert nu CO2 aan ruim zeshonderd tuinders.

Na uitwerking van een concreet gebiedsaanbod gingen vertegenwoordigers van OCAP vorig najaar langs bij tuinders in de Bommelerwaard. Die zetten hun handtekening onder overeenkomsten voor in in totaal 40 kiloton CO2. Dat is ruim boven de 30 kiloton die OCAP als voorwaarde stelde.

Animo

Van Tuijl is blij met de grote animo bij tuinders. OCAP doet alle investeringen. Deelnemers hoeven alleen te investeren in een eigen aansluiting.

Diverse tuinders hebben ook nu al zelf een CO2-tank, ook als ze een wkk-installatie hebben. Want vooral in de zomer hoeft die installatie nauwelijks elektriciteit en warmte te leveren, terwijl er wel CO2 nodig is voor de teelt. Als de wkk meer draait om genoeg CO2 te krijgen, kan de overtollige stroom wel naar het net, maar in de zomer is de prijs daarvan meestal laag.

Besparen

Onderzoekers van Wageningen University & Research hebben berekend dat tuinders in de Bommelerwaard met de externe CO2-aanvoer jaarlijks minimaal 4 kuub gas per vierkante meter kunnen besparen.

Dat zal niet in één keer gebeuren, verwacht Van Tuijl. 'Tuinders krijgen er met de CO2-leiding allereerst een tool bij om te kunnen schakelen. Er zit nog een traject van jaren tussen de huidige situatie en gasloos. Begin als teler eerst eens met de wkk minder te gebruiken.'

Beschikbaarheid

De beschikbaarheid van CO2 biedt telers meer mogelijkheden. Van Tuijl zag dat in het Westland bij chrysanten, het gewas dat hij zelf teelt. 'De CO2 is kouder en blijft daardoor beter onder in het gewas en dankzij die CO2-voorziening kun je soms net een beetje extra geven. Iedereen snapt dat. Daarom willen ook de telers meedoen die nu zelf al CO2 uit een eigen tank gebruiken.'

OCAP start na de zomer met de bouw van een centrale CO2-tank en van de ondergrondse leidingen naar de kassen. De locatie van de tank staat nog niet vast. De plek moet dicht bij de Waal liggen. Want eerst komt de CO2 met tankauto's naar het gebied, maar het doel is dat deze na verloop van tijd per schip wordt aangevoerd.

Bovendien is het handig als de tank dicht bij een glastuinbouwbedrijf komt te liggen dat warmte kan leveren om de aangevoerde vloeibare CO2 om te zetten in gas. Tot slot moet de locatie dicht bij een provinciale weg leggen vanwege de aanvoer per vrachtauto.

Gebiedsprijs

Het Glastuinbouwpact heeft met OCAP een gebiedsprijs afgesproken die lager is dan de gangbare CO2-prijs. De gebiedsprijs betekent dat tuinders niet allemaal zelf hoeven te onderhandelen met OCAP.

De leveringszekerheid is groot. In het verleden kon OCAP in het Westen enkele keren geen CO2 leveren, als de installaties van beide leveranciers daar, Shell en Alco, net allebei in onderhoud waren. Dat zal in de Bommelerwaard niet het geval zijn.

Eerst komt de CO2 nog wel vooral van Shell, maar op termijn levert OCAP groene CO2, zoals van vuilverbrandingsinstallaties en van andere installaties waardoor de CO2 het certificaat 'groen' mag dragen.

Voorbereiden

OCAP is het project in de Bommelerwaard nu aan het voorbereiden. Tegelijk is het wachten op de uitslag van de subsidieaanvraag en op de voorwaarden van het Klimaatakkoord voor het optimaal inpassen van de hergebruikte CO2 uit de industrie in de glastuinbouw. Daarvoor is de overheid nu aan zet.

Van Tuijl verwacht dat het werk kort na de zomer kan beginnen. Vanaf zomer 2020 stroomt de eerste CO2 de kassen binnen, is de planning.

Onderzoek naar duurzame warmte is volop bezig

Het CO2-netwerk is de eerste stap naar een glastuinbouw zonder gas. Tegelijk is een duurzaam elektriciteitsnet nodig met voldoende capaciteit. Nu loopt het net in het gebied tegen zijn grenzen aan. Samen met netbeheerder Liander loopt een onderzoek naar de elektriciteitsbehoefte van de glastuinbouw in de komende jaren. Voor een duurzame warmtevoorziening, zonder gas of andere fossiele brandstoffen, zijn er drie opties. Bij alle drie komt warmte uit de bodem, de warmte die daar van nature aanwezig is of de warmte die daarin wordt gepompt als de tuinbouw een overschot heeft. Binnenkort start een onderzoek naar het perspectief ervan. Het gaat om ondiepe geothermie tussen 1 en 1.500 meter, koude-warmteopslag en de opslag van warm water tussen 40 en 50 graden. Dieper boren dan 1.500 meter is niet perspectiefvol, heeft eerder geologisch onderzoek al aangetoond. Voor vier van de zes tuinbouwgebieden in de Bommelerwaard staat het CO2-netwerk vast. Voor twee kleinere gebieden die niet aansluiten op de andere gebieden nog niet: Gameren-Oost en Bruchem. Een leiding naar die twee gebieden is duurder. Daarom ligt er nu een subsidieaanvraag bij provincie Gelderland om de meerkosten te dekken. De sector streeft naar één netwerk voor de zes clusters. Dat biedt mogelijkheden om kansen en innovaties voor het gehele gebied toe te passen, zoals aanvoer van CO2 per schip. OCAP doet ook een haalbaarheidsonderzoek naar een CO2-leiding in Tuil en Est, aan de noordkant van de Waal. Dat tuinbouwcluster is kleiner dan in de Bommelerwaard, maar ook compacter. De aanlegkosten van de leiding zijn daardoor lager.