Kleigrond minder zouttolerant dan gewas

Achtergrond Akkerbouw Han Reindsen 01 nov 2018 om 10:25uur

Er zit verschil tussen gewassen en rassen in de mate waarin ze tegen zout kunnen bij het kiemen. Dat speelt ook bij het beregenen met zout water. Kleigrond is in feite minder zouttolerant, want deze grondsoort zorgt in alle gevallen voor een slechtere structuur. Zouttolerante gewassen groeien dan ook slecht.

Tijdens een boerencafé van The Potato Valley, SPNA-proefboerderij Kollumerwaard, Pootaardappelacademie en provincie Groningen werd vorige week woensdag in Oldehove stilgestaan bij wat zout doet met en op klei. De verwachting is dat door klimaatverandering het probleem langs de kust alleen maar toeneemt.

Klimaatdeskundige Pier Vellinga wijst erop dat de temperatuur in Nederland in honderd jaar 2 graden is gestegen en in de hele wereld gemiddeld 1 graad. 'In twintig jaar is de zeespiegel gemiddeld 3,5 millimeter per jaar gestegen. De Noordzee stijgt gemiddeld 1,9 millimeter per jaar. De opwarming werkt al.'

Bodemdaling

Tegelijk is de regenval in honderd jaar met 30 procent toegenomen en is de bodem in Nederland verder gaan dalen. 'In Nederland kunnen we met maatregelen nog lang vooruit', denkt Vellinga. In de hele wereld gaat het volgens hem om zo'n 400 miljoen hectare te zoute grond voor gangbare gewassen.

Door een gebrek aan zoetwater was de zeekraal dit jaar te zout en zijn we klanten kwijtgeraakt

Hubrecht Janse, akkerbouwer in Wolphaartsdijk

Onderzoek naar verzilting vindt vooral plaats in Australië, Dubai en Nederland. 'Misschien lopen we in Nederland internationaal gezien wel voorop bij het zoeken naar meer zoutresistente rassen en gewassen', zegt Vellinga, die daarbij de teelt in brak water op Texel noemt.

Niet te vergelijken

Volgens Aaldrik Venhuizen van Agrifirm is de problematiek op de zandgronden van Texel niet te vergelijken met die van de kleigronden langs de kust. 'Veel zout op zandgronden geeft geen structuurproblemen. Meer zout op kleigronden geeft wel bodemkwaliteitsproblemen. De infiltratie van water wordt een ramp en meer kluiten geven problemen bij het rooien.'

De problemen zijn te verminderen door te zorgen voor voldoende calcium (CEC-bezetting van minimaal 90 procent), de grond voldoende doorspoelen met water, meer organische stof en deze boven in de bouwvoor houden met niet-kerende grondbewerking. De teelt van groenbemesters en/of koolzaad is ook nuttig voor de structuur.

Zeekraal

Akkerbouwer Hubrecht Janse uit het Zeeuwse Wolphaartsdijk heeft zoute kleigrond. Zijn opa heeft de schorren en slikken in cultuur gebracht en moest afrekenen met lamsoor en zeekraal. Door verhoogde kweldruk vanuit de Oosterschelde nemen de problemen met verzilting toe en is zijn kleinzoon op een laaggelegen perceel met 1 hectare zeekraal begonnen.

Janse: 'Het akkerbouwbedrijf van 55 hectare is niet eenvoudig uit te breiden gezien de hoge grondprijs. We hebben daarom de camping vergroot naar 75 staanplaatsen en zijn begonnen met de zilte teelt van zeekraal. Door een gebrek aan zoetwater was de zeekraal dit jaar te zout en zijn we klanten kwijtgeraakt.'

Compost en gist

De verzilting van de gronden gaat vaak samen met verslemping, gewasachterstand en ganzenschade, is de ervaring van de akkerbouwer. Door met enige regelmaat compost en gips te strooien, probeert hij de problemen te verkleinen.

Bij de teelt van aardappelen op verzilte gronden doet Janse snel iets fout. 'Als de structuur van de grond niet goed is, komen de zouttolerantie aardappelen niet goed uit de grond.' De akkerbouwer denkt dat peilgestuurde drainage de problemen kan verminderen. Maar de kennis op praktijkniveau is nog te gering en het is nog niet betaalbaar.

Drainage

Uit het verhaal van Simon van Meijeren van Acacia Water en Joost Delsman van Deltares blijkt dat de wijze van drainage invloed kan hebben op de hoeveelheid zout water in de ondergrond. Intensiever draineren kan ervoor zorgen dat het zout naar boven komt, al zijn de gevolgen per perceel verschillend.

In het algemeen groeit de hoeveelheid zoetwater aan in de winter en neemt deze af in de zomer. Met het project 'Spaarwater' kijkt Acacia Water wat de mogelijkheden zijn om de ondergrondse opslag wat water te vergroten en tegelijk om zuinig om te gaan met het zoete water.

Zoetwaterlens

Met dieper draineren en de inlaat van zoetwater is het zoute water in de ondergrond terug de dringen en ontstaat er een zoetwaterlens tussen de drainagebuizen. Hoe kleiner de zoetwaterlens, hoe groot het risico op problemen met verzilting. Met een kaart zijn de risicogebieden in beeld gebracht.

Verzilting van landbouwgrond speelt langs de gehele kust. © Han Reindsen

'Goed dat verzilting van landbouwgrond vaker op de agenda staat'

Onderzoekers van Acacia Water hebben in het Lauwersmeergebied, op de grens van de provincies Groningen en Friesland, onderzocht of slimme drainage en Spaarwatertechnieken hier kunnen werken. Daarbij is uitgegaan van de bestaande gewassen aardappelen, uien, groenten, mais, graan en suikerbieten. Voorzitter Tineke de Vries van The Potato Valley hoopt dat systeemgerichte drainage een bijdrage kan leveren om de zoetwaterlens te vergroten en de productieomstandigheden te verbeteren. 'Wat gebeurt er onder onze percelen? Is het droogte wat we zien of is het zout? Waarschijnlijk neemt het probleem met de klimaatverandering toe. Het is daarom goed dat verzilting steeds vaker op de agenda staat.' In het noorden van het land werken de waterschappen samen met de provincies om de kwaliteit van de bodem rond het hele waddengebied te verbeteren. De gezamenlijke aanpak moet zorgen voor maatregelen om zowel de zout- als droogteschade te verminderen. 'We moeten hier op een goede manier mee omgaan, want verzilting vraag om de nodige kennis', zegt De Vries. Verzilting van landbouwgrond is niet alleen een probleem van de noordelijke kleischil. Langs de kust moeten telers zich overal voorbereiden op toename van verzilting en afname van beschikbaarheid van zoetwater. Het lijkt De Vries zinvol om met een excursie naar Zeeland, Texel en/of het noorden van Duitsland de kennis te vergroten. Ze gaat kijken hoeveel belangstelling hiervoor is en wat de mogelijkheden zijn.