Aan methaanreductie hangt een prijskaartje

In 2011 concludeert de universiteit van Aberystwyth in Wales dat koeien die knoflookolie in het rantsoen krijgen, minder methaan uitstoten. Het is groot nieuws, want knoflookolie is een makkelijk verkrijgbare grondstof en methaan de 'belangrijkste boosdoener' in de melkveehouderij. Dijkstra ziet bemoedigende resultaten in het laboratorium, maar in de stal geen enkele daling van methaan.

Het onderzoeksteam van de wetenschapper neemt nogmaals de proef op de som en mengt in een tweede ronde extra veel knoflookextract door het veevoer. 'Opnieuw geen resultaat, behalve dat de hele stal naar knoflook rook en de melk naar knoflook smaakte.'

De universitair hoofddocent is terughoudend als 'wondermiddelen' voor methaanreductie het levenslicht zien. 'Het werkt pas als het in de praktijk ook werkt. In de pens spelen zich ingewikkelde biologische processen af. Die veranderen we niet één, twee, drie.'

Voedingssupplement

Hoe denkt Dijkstra over 3-NOP, een voedingssupplement dat chemiebedrijf DSM over een paar jaar op de markt wil brengen? '3-NOP heeft een duidelijk bewezen effect op de lange termijn', zegt de wetenschapper. 'Maar zo'n toevoeging heeft een prijskaartje en de melkproductie verbetert er niet van. Dus wie gaat dat betalen?'

Methaan is van oudsher een belangrijke energiebron. Met de intensivering in de jaren zeventig lijkt methaanreductie de sleutel om de productie te verhogen. Maar sinds de eeuwwisseling staat methaan, samen met lachgas, vooral te boek als schadelijk broeikasgas.

Gangbaar versus biologisch

Verschillen tussen methaanuitstoot in de gangbare en biologische melkveehouderij zijn lastig aan te geven, schetst Dijkstra. 'In de gangbare melkveehouderij is de voeropname gemiddeld hoger en daarmee de uitstoot van methaan. In de biologische sector staat vezelrijker voedsel op het menu en juist het verteren van vezels veroorzaakt methaanuitstoot', zegt hij.

'Je zou voorzichtig kunnen concluderen dat de gangbare sector per kilo melk minder methaan uitstoot en dat de biologische melkveehouderij door geen kunstmest te gebruiken minder lachgas produceert.'

Onoplosbare puzzel

Het bepalen van de precieze milieu-impact is een haast onoplosbare puzzel. 'Het nadeel van koeien is de methaanproductie, maar het grote voordeel is dat ze een nettobijdrage leveren aan onze voedselvoorziening door het omzetten van vaak vezelrijke restproducten in hoogwaardige melk. In Nederland produceren koeien drieënhalf keer meer melkeiwit uit voedsel dat mensen zelf ook eten.'

De wetenschapper noemt de hoeveelheid methaan die een koe produceert 'licht erfelijk'. Met fokprogramma's zou een milieuvriendelijkere veestapel denkbaar zijn. 'Hier spelen de grootte van de pens en de doorlooptijd van het voedsel een rol.'

Verzorging

Daarnaast is een goede verzorging van de kalveren en het gebruik van biest cruciaal bij de opstart. En hoe langer een koe wordt gemolken, hoe minder de methaanuitstoot is per kilo geproduceerde melk. Dit zijn win-winmaatregelen. Optimaal management op het bedrijf verlaagt de kosten en tegelijkertijd de methaanuitstoot.

Ook nitraat is een stof die bewezen effectief werkt in de pens. Methaan ontstaat vooral in de pens, doordat de waterstof die vrijkomt bij de vertering, samen met koolstof wordt omgevormd tot methaan. Micro-organismen gebruiken nitraat en waterstof om ammoniak te maken en uiteindelijk microbieel eiwit, dat de koe zelf kan gebruiken voor eiwitvorming.

Kruidenrijk grasland

Dijkstra wil graag onderzoek doen naar de combinatie van supplementen die echt werken, zoals nitraat en 3-NOP. Ook wil hij de effecten meten van een kruidenrijk grasland als voornaamste dieet.

Voorlopig adviseert de wetenschapper melkveehouders een zorgvuldige bedrijfsvoering. 'Goede opslag van ruwvoer en voldoende hoge voersnelheid helpen broei en schimmelvorming in kuilen te voorkomen en dat is ook essentieel voor methaanreductie', zegt hij.

Melkzuurbacteriën

'We onderzoeken of we met het toevoegen van melkzuurbacteriën in de kuil de productie van broeikasgassen verder kunnen reduceren. Je zou kunnen zeggen: een gezond zuiveldrankje voor de koe, dat weer een gunstig effect op de darmhuishouding kan hebben. Maar zo'n toevoeging heeft ook weer een prijs.'

Dijkstra waarschuwt dat het terugdringen van de methaanproductie in de pens van de koe niet zonder risico is. 'Hoe lager de zuurgraad is, hoe minder methaan de koe aanmaakt. Alleen het risico op verzuring ligt op de loer, wat beschadiging van de maag en uiteindelijk ziekte of sterfte tot gevolg kan hebben.'