Spengen lichtpunt in aanpak bodemdaling

'Het Zinkende Land' is de titel van een documentaire, dit weekend te zien bij RTV Utrecht, RTV Rijnmond en Omroep West, waarin de gevolgen van dalende veenbodems in West- en Noord-Nederland worden belicht. De documentaire moet de bewustwording rond het probleem vergroten.

Eerder in november vestigde het congres Heel Holland Zakt de aandacht op de zakkende veenbodem. Waterschappen lopen tegen steeds hogere kosten aan om polders droog te malen, terwijl de bodem jaarlijks zo'n 0,7 centimeter blijft zakken.

Praktijkproef

Om het probleem het hoofd te bieden, zet Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) fors in op onderwaterdrainage. Een jaar geleden startte het waterschap met een vier jaar durende agrarische praktijkproef met onderwaterdrainage en drukdrains.

Zeven deelnemende melkveehouders in polder Spengen leren zelf te sturen met de grondwaterstand op hun percelen. Het doel is door een gelijkmatiger grondwaterstand door het seizoen de bodemdaling beperken. Voor de boeren moet het een langer weideseizoen en betere grasgroei opleveren.

Geschikt voor proef

De polder telt één peilvak, één inlaat en één gemaal en veel welwillende boeren. Dat maakt Spengen geschikt voor de proef, die de gebiedscommissie Utrecht-West en het Veenweiden Innovatie Centrum ondersteunen.

'De eerste metingen tonen aan dat het werkt', zegt Annette van Schie van HDSR. 'Er waren percelen waar de grondwaterstand in de zomer 50 centimeter hoger stond dan op het referentieperceel zonder drains. Dat betekent dat de veenspons veel beter gevuld blijft en dat de graswortels vochtig blijven.'

Pompput

Niettemin waren de effecten afgelopen seizoen nog beperkt, omdat nergens de drukdrains compleet met pompput waren aangelegd. 'Met de drukdrains met pompput krijgen de veehouders een knop om aan te draaien.'

De pompput grenst aan een sloot. Hierin wordt waterdruk op- of afgebouwd, waardoor het drainagestelsel gevuld of geleegd kan worden. Het komende jaar zal de bediening automatisch gebeuren. 'In het laatste jaar willen we weersvoorspellingen eraan koppelen.'

Optimistisch

'Ik durf nog geen grote conclusies aan het systeem te verbinden, voordat de drukdrain is geïnstalleerd', zegt deelnemer Gerrit van Herk voorzichtig. Maar optimistisch is hij wel. 'Ik denk dat dit het systeem van de toekomst wordt.'

Van Herk melkt met zijn zoon André 55 koeien op 34 hectare. Van de totaal 45 hectare met drains liggen er 4,5 hectare op drie van zijn percelen.

Holle grondwaterspiegel

De melkveehouder kreeg afgelopen seizoen al de indruk dat zijn gras 's zomers sneller weer groeide na een snede. Bovendien gingen zijn koeien iets eerder naar buiten, omdat het overtollige water na de winter eerder uitgezakt was. 'En het land bleef vochtiger, hartje zomer. Er was geen holle grondwaterspiegel zoals anders.'

De meetgegevens van HDSR beamen dat beeld. Vanaf de aansluiting van de buizen klom het grondwaterpeil razendsnel omhoog richting het slootpeil.

Samen pionieren

Bijzonder aan het project in Spengen is dat er samen met de boeren wordt gepionierd, vindt Van Schie.

Belangrijk aan het onderzoek is te ontdekken hoe een gemiddelde melkveehouder het 'sturen met water' in de vingers krijgt en op welke manier elk van de deelnemers dit in toepast in zijn specifieke bedrijfsvoering.

Verschillen

Daarnaast zal het effect per perceel verschillen, omdat de samenstelling van de veenbodem grote verschillen vertoont. En per seizoen, door de schommelende weersomstandigheden.

Het uit handen geven van peilbeheer aan boeren stuitte aanvankelijk op weerstand bij waterschappen, die bang waren dat agrariërs te ver zouden gaan met het omlaag brengen van het peil. Van Schie: 'Dat blijkt ongegrond. De boeren beseffen eveneens hoe bodemdaling de toekomst van hun bedrijven in gevaar brengt.'