BLGG: bodemvruchtbaarheid daalt

Han Reindsen Op de vraag of een dalende bodemvruchtbaarheid al zichtbaar is, antwoord ruim de helft van de agrarische ondernemers met ‘ja’. Het is volgens hen te zien aan een lager organische stofgehalte, lagere opbrengsten en een lagere kwaliteit van het product.
Van de telers die een dalende bodemvruchtbaarheid constateren, verwacht 65 procent deze bij te kunnen sturen. Ze denken vooral aan bodemonderzoek, aanvoer van organische stof en grond ruilen. ‘35 procent ziet geen mogelijkheden om bij te sturen. Als redenen noemen ze het ontbreken van kennis en de ruimte om te bemesten. Bij het ontbreken van kennis is een taak weggelegd voor adviseurs’, zegt Erikjan van Huet Lindeman van BLGG AgroXpertus.

Bijbemesten

Het laboratorium in Wageningen organiseerde begin dit jaar zeven bijeenkomsten voor adviseurs in de akkerbouw, bollenteelt, vollegrondsgroenteteelt en fruitteelt. De dagen stonden in het teken van ‘Bijbemesten: enkel aanvullen wat de boden niet levert’.
Productmanager Arjan Reijneveld van BLGG AgroXpertus wijst erop dat de lagere drijfmestgift per hectare niet alleen gevolgen heeft voor stikstof, fosfaat en kali, maar ook voor bijvoorbeeld calcium, magnesium, natrium en sporenelementen.
‘De hoeveelheid zwavel in bijvoorbeeld varkensdrijfmest is al weinig en ook nog eens voor 90 procent organisch gebonden. Maar weinig zwavel komt door mineralisatie later in het seizoen voor de plant beschikbaar’, aldus Reijneveld.
Rond 1980 kwam er nog zo’n 50 kilo zwavel per hectare aan depositie uit de lucht, voldoende voor de meeste gewassen. Nu is dat niet meer dan 5 kilo zwavel per hectare per jaar. ‘Dat is minder dan de behoefte van de gewassen.’
De gehalten in drijfmest kunnen binnen een mestsoort sterk variëren, bijvoorbeeld door verschil in drogestofgehalte. Maar ook bij eenzelfde drogestofgehalte zijn er grote verschillen in gehalten. ‘Exacte gehaltes zijn vaak onbekend. Meestal alleen stikstof, fosfaat en kali. De vraag naar een uitgebreid monsteronderzoek neemt wel toe’, vertelt Reijneveld.

Fosfaatbeschikbaarheid

Uit cijfers van BLGG AgroXpertus over de Noordoostpolder blijkt dat de fosfaatbeschikbaarheid afneemt bij minder gebruik van dierlijke mest. ‘De aanvoer is niet genoeg om de afname te compenseren’, zegt de productmanager. ‘Wel lijkt het erop dat er een nieuw evenwicht ontstaat.’
Uit cijfers over de bodem in Noord-Holland blijkt dat de fosfaatbeschikbaarheid van 2004 tot 2008 en van 2010 tot 2014 in 23 van de 26 postcodegebieden is afgenomen. ‘De buffer aan fosfaat, van belang voor de nalevering, neemt af’, zegt Reijneveld.
Bij de steeds krappere bemestingsnormen is het volgens de productmanager steeds belangrijker op tijdens de teelt een controlemoment in te voeren. Dit om te weten wat er direct beschikbaar is voor de plant. ‘Bijbemesten is een correctie op basis van direct opneembare voorraad en naleveringscapaciteit van de bodem.’
Minder organische mest betekent ook minder aanvoer van mineralen. Dat geldt ook voor sporenelementen zoals zink. ‘Zinkgebrek is het meest voorkomende sporenelementgebrek. Wereldwijd heeft de helft van de percelen een te lage beschikbaarheid van zink’, weet productmanager Natasja Poot van BLGG AgroXpertus.
Zink is een essentieel onderdeel van meer dan tweehonderd enzymen. Die zijn belangrijk bij de opbouw en afbraak van stoffen. Zink speelt een rol bij fotosynthese, suiker- en zetmeelproductie, eiwitsynthese, stevigheid van celmembraan en aanmaak van hormonen.
‘Vooral C4-gewassen, zoals maïs, zijn gevoelig voor zink. Naast maïs bonen, ui, fruit en vlas. Maar geen enkel gewas kan zonder zink. Bij gewassen met een lage gevoeligheid kan zinkgebrek toch grote gevolgen hebben voor de opbrengst’, waarschuwt Poot.

Minder zink

Een tekort aan zink wordt in de hand gewerkt doordat kunstmest minder zink bevat, aldus Poot. ‘Fosfaatmeststoffen waren in het jaar 2000 gemiddeld goed voor 45 gram zink per hectare per jaar. Meststoffen zijn nu zuiverder en bevatten minder zink.’
Een hoog zinkgehalte is geen garantie voor een goede beschikbaarheid van het sporenelement. ‘Een hoge pH-waarde zorgt voor een lagere zinkbeschikbaarheid. Bij een hoge pH-waarde is er meer fixatie en komt het zink niet of nauwelijks terug. Dat heeft een groot effect.’
Qua zink zit zeeklei voor 90 procent in de categorie laag. Dit komt vooral door hoge pH- en CEC-waarden. Ook een hoog organisch stofgehalte zorgt veelal voor een laag zinkgehalte. Een overmaat aan zink komt vooral voor bij dekzandgronden en gronden met een lage pH-waarde.

Beregening

Uit de inventarisatie van BLGG AgroXpertus blijkt ook dat 80 procent van de telers moeite heeft met het inschatten van de hoeveelheid water die ze met beregening moeten geven. Te veel water geven kost dieselolie en verhoogt het risico op uitspoelen van voedingsstoffen.
Het antwoord op de vraag ‘Wie zou kunnen helpen bij de totstandkoming van een beter beregeningsplan?’ verbaast Reijneveld. Het overgrote deel van de ondernemers vertrouwt op eigen inzicht. ‘De adviseur wordt niet als factor genoemd en dat is raar.’
Met de pF-curve, die in het analyseverslag van BLGG AgroXpertus staat, kunnen telers berekenen hoeveel millimeter beregening zinvol is. Ze kunnen rekening houden met de maximale bergingscapaciteit en dat voorkomt uitspoeling.
Karst Brolsma van BLGG AgroXpertus wijst erop dat de hoeveelheid vocht die in de bewortelbare zone vastgelegd kan worden enorm kan verschillen tussen grondsoorten en percelen onderling. De pF-curve geeft inzicht in de hoeveelheid water die voor de plant beschikbaar is en hoeveel vocht er bij kan tot de veldcapaciteit (de streefwaarde) is bereikt.
Brolsma: ‘Naast de hoeveelheid water die je maximaal moet geven, geeft de pF-curve inzicht in de volgorde waarin je verschillende percelen moet beregenen. Een pF-curve maakt duidelijk dat het verwelkingspunt op een perceel met een grovere structuur eerder is bereikt en je zo’n perceel eerder moet beregenen.’