Bergeijk is uitgeruild, voorlopig dan

Douwe KortingOp 1 januari stopt de financiering van de kavelruil. Dus wordt er nu een punt achter het project gezet. Of een puntkomma wellicht, want, om met de woorden van Hans Houbraken te spreken: ‘Met ruilen ben je nooit klaar, ook Bergeijk niet.’
Houbraken, namens ZLTO Bergeijk verantwoordelijk voor de kavelruil, klinkt tevreden. Terecht, zo blijkt, want het grote kavelruilproject heeft de boeren in gemeente Bergeijk veel goeds gebracht. De agrarische structuur is erop vooruitgegaan en in veel gevallen kregen ze ook een overbedeling tegen getaxeerde waarde.

NCB-afdeling

Aan zeven jaar ruilen komt een eind, maar de historie voert veel verder terug. ‘Het streekplan uit 1997 dropte een enorme berg natuur in de gemeente, onder meer rond de beek De Keersop’, vertelt Houbraken. ‘De NCB-afdeling besloot in die tijd al om pogingen te ondernemen om de natuur op de voor de landbouw minst geschikte gronden te krijgen. Ook wilden de boeren graag grotere huiskavels.’
Die opzet slaagde voor een deel. In tien jaar tijd wisselde in kleine stapjes ongeveer 100 hectare van eigenaar. Pas op het moment dat Bergeijk onder de reconstructie viel veranderde de aanpak echt.
In 2007 pakte Dienst Landelijk Gebied (DLG) de handschoen op en startte een integrale kavelruil. Helemaal soepel verliep die niet, herinnert Houbraken zich. ‘DLG heeft een groen motto. De inzet was iets te veel gericht op het vrijruilen van gronden voor natuur. En dat wringt bij boeren. In twee jaar is 100 hectare aan ‘laaghangend fruit’ geruild.’
In 2009 nam het Kadaster de taak van projectleider op zich, nog steeds naar volle tevredenheid van de boeren in Bergeijk. Sindsdien is onder hun regie ruim 707 hectare geruild in dertig ruilen met per keer drie tot wel vijftien deelnemers. Vooral de agrarische structuur is er flink op vooruitgegaan, al is ook 55 hectare aan grond voor natuur vrijgeruild. ‘Vrijgeruild wel, maar door de financiële crisis nog niet ingericht. Ik vind dat wij boeren daar nog een rol in kunnen vervullen’, stelt Houbraken.
Behalve het Kadaster hebben ook de kavelruilcoördinatoren Harry van Beek en Cor Munsters veel werk verzet. ‘Van Beek heeft jarenlang gewerkt als medewerker bij een loonbedrijf en hij kende dus echt alle percelen. Als je ruilingen rond moet zetten, is dat heel fijn’, zegt Houbraken lachend.

Smeermiddel

Behalve boeren brachten brachten ook andere terreinbeheerders grond in, waaronder waterschap De Dommel en gemeente Bergeijk. ‘Vooral die laatste partij heeft een enorme bijdrage geleverd aan het welslagen van het project. De gemeente heeft veel grond verpacht en dat fungeerde als smeermiddel. Maar er is ook grond verkocht. Daarmee konden veel boeren een stukje overbedeling verwerven.’
De rol van waterschap De Dommel is misschien iets minder zichtbaar, maar volgens Houbraken wel van belang geweest. ‘Vooral het meenemen van beregeningsputten verliep al met al vrij soepel. Dat is wel zo fijn’, blikt hij terug.
Nu, eind 2014, wordt de succesvolle kavelruil Bergeijk afgerond. Maar klaar met ruilen is Bergeijk niet; ook de gemeente niet. Door stoppende boeren komen elk jaar losse pachtgronden beschikbaar.
‘Om de begroting op orde te houden zou de gemeente die gewoon kunnen verkopen natuurlijk. Maar Bergeijk zet ze liever in voor een kavelruil. Dan komen ze meteen op de juiste plek terecht’, motiveert Houbraken de wens van de gemeente om ook na 2014 te blijven ruilen.
Dat de gemeente de verkavelingskar gaat trekken, vindt ZLTO Bergeijk prima. ‘De gemeente heeft veel grond die ze graag inzet voor de landbouw.’
Nu de plannen voor de provinciale weg N69 steeds concreter worden, hoopt en verwacht Houbraken dat de focus verschuift. ‘Boeren onder en rond het tracé N69 wisten jarenlang niet waar ze aan toe waren. Dus hebben ze nauwelijks geprofiteerd van de kavelruil. Nu die duidelijkheid er wel is en er geld is vanuit de Gebiedsimpuls N69, is het niet meer dan logisch dat hun situatie de komende jaren de meeste aandacht krijgt.’