‘Gedoe geeft stress, behandeling niet’

Hij heeft ook ervaren dat dit met stress kan. ‘Als boer merkte ik vroeger dat het lastig was om koeien te drijven. Met zeven mensen en touwen werden de koeien naar een ingang gedreven. De koeien doen juist altijd het tegenovergestelde.’
Dit kan leiden tot stress, zowel bij het rundvee als bij de begeleiders. ‘Ook bij het bekappen ondervindt een koe vaak stress. De bekapper wordt per dier betaald, dus is het zaak om de dieren zo snel mogelijk in de behandelbox te krijgen. Een koe heeft een hoge pijngrens. Van het klauwbekappen ondervindt het dier geen stress. Die stress ontstaat eerder doordat het dier onrustig wordt als het in de klauwbekapbox moet.’
Wenz kwam in de Verenigde Staten in aanraking met het low stress stockmanship. Dit gaat over het sturen van koeien met een beperkte hoeveelheid stress. ‘Het lokken met bijvoorbeeld brokken werkt op zich wel, behalve wanneer je bijvoorbeeld bij een trailer komt, of één koe apart wilt houden. Dan is meer nodig. Dit systeem kan daarbij helpen.’

Kijken

Het systeem van low stress stockmanship draait om vertrouwen, druk en focus. ‘Kijk goed naar de koe. De koe loopt altijd in de richting waarheen ze kijkt. Hier kunnen we bijvoorbeeld rekening houden bij het achter de koe lopen. Ze heeft hier een dode hoek, waar ze je niet kan zien.’
Door van de zijkant recht achter de koe te gaan lopen draait ze haar kop om je te volgen en loopt ze voorwaarts in de richting waar je als drijver vandaan komt. ‘Loop je van linksachter naar recht achter de koe, dan zal ze haar kop naar links draaien. Vervolgens loopt ze ook links vooruit, omdat ze haar kop volgt. Door juist verder van die achterkant vandaan te gaan zal de koe haar kop de andere kant uit draaien en ook die kant op lopen.’
Ook druk speelt een belangrijke rol. ‘Iedere koe heeft een denkbeeldige bewegingszone om zich heen. Wanneer je binnen die zone komt, ervaart ze druk en wil ze weg. Als je binnen die zone blijft, kan dit leiden tot stress. Het is daarom goed om een pasje binnen die zone te zetten en wanneer de koe in beweging komt, een pasje terug te doen uit de zone. Zo voelt de koe de druk verminderen.’
Dit vraagt maatwerk. ‘Iedere koe heeft haar eigen temperament. Hierdoor kan de bewegingszone rond de koe ook in omvang variëren. Door de koeien regelmatig te trainen pakken ze het een volgende keer eerder op. Wanneer de dieren goed getraind worden, kan bijvoorbeeld het klauwbekappen niet alleen vlugger gaan, maar ook stressvrijer, waardoor de melkproductie behouden blijft’, vat Wenz samen.
Bij het sturen zijn snelheid van toetreden, positie, hoek en timing belangrijk. ‘Het is een kwestie van proberen. Stel dat iets niet lukt, probeer het dan op een iets andere manier. Als een koe bijvoorbeeld niet op een trailer wil, dan is het goed om het op een andere manier te proberen. Een zelfde poging leidt zelden tot het gewenste resultaat. Kijk bij een andere poging goed naar de reactie van het dier. Als de koe gaat lopen, maak dan de afstand groter’, legt de stockmanshipper uit.

Stieren

Volgens Wenz is deze werkwijze ook prima toe te passen op stieren. ‘Het gaat erom hoe je met deze dieren omgaat. Er is bijvoorbeeld een groot verschil tussen een zoogkoestier en een melkveestier. Een zoogkoestier kan gemakkelijk acht jaar oud worden. Een melkstier in de kudde wordt hooguit drie jaar. Dan wordt het risico van agressief gedrag te groot. Ze worden gek.’
Dat verschil komt door de manier waarop de dieren opgroeien en hoe ze worden behandeld, geeft Wens aan. ‘Een stier is goed handelbaar te maken door er regelmatig mee te werken. Dan kun je het dier ook leren dat het moet weggaan. Dit leerproces werkt het best bij een jonge stier, omdat die nog weinig andere ervaringen heeft opgedaan.’
Wenz toonde tijdens het seminar een video waarbij een Amerikaan in zijn eentje een koe een trailer op dreef. Saillant detail: de trailer was niet voorzien van een klep, maar van een deur. De koe moest dus zelf op de trailer stappen. ‘Door het opgebouwde vertrouwen tussen koe en drijver vormt zelfs dat geen enkel probleem’, glundert de Duitser.
Hij vervolgt: ‘Voor een groot aantal Nederlandse veehouders is het al moeilijk genoeg om de koe bij de trailer te krijgen, laat staan erop. Daarbij is er vaak sprake van te veel druk, wat leidt tot stress. Het vertrouwen is daarbij volledig kwijt. Het oefenen versterkt juist dit vertrouwen, waardoor stress wegvalt en de koe de aanwijzingen van de drijver opvolgt.’

Focus

Het doel is uiteindelijk dat de dieren gemakkelijker in beweging komen. ‘Zo kun je met focus op de hele groep de dieren gemakkelijk in beweging krijgen. Met de focus op een enkel dier, door dit dier aan te kijken, breng je het in beweging. Andere dieren blijven rustig staan, omdat ze de druk van de focus niet voelen. Op die manier is een enkele koe zelfs uit een koppel te halen zonder dat ze al te veel stress ervaart. Ook voor de boer werkt het gemakkelijker. Dat maakt deze methode goed voor boer en koe.’