Stikstofimpasse kost Nederland bijna 15 miljard euro per jaar

Het onderzoek is uitgevoerd door CE Delft en SEO Economisch Onderzoek en is onlangs naar de Tweede Kamer gestuurd. Het doel was de effecten van de stikstofproblematiek voor de economie, natuur en gezondheid in kaart te brengen.

De economische schade wordt veroorzaakt door uit- en afstel van investeringen, doordat vergunningverlening moeizaam verloopt. De onderzoekers zien dat de omzet van bedrijven daardoor jaarlijks 4,2 miljard euro lager uitvalt. Het totale omzetverlies kan in 2030 oplopen tot meer dan 30 miljard euro. Het verlies aan investeringen is van 2024 tot en met 2030 in totaal 8 miljard euro.

Impact op agrarische sector

In de agrarische sector zijn stikstofbeperkingen vooral merkbaar bij het uitbreiden en vernieuwen van stallen, zo stellen de onderzoekers. Dit volgt deels uit minder vergunningverlening door extra stikstofdepositie en deels uit het mestbeleid, dat in het rapport is behandeld als economische beperking gerelateerd aan stikstof.

Uit de analyse van vergunningen voor nieuwbouw en aanpassing van stallen blijkt dat het aantal vergunningen vanaf 2016 sterk is gedaald door stikstofbeperkingen. Dit ging gepaard met een verlies van investeringen dat opliep tot enkele honderden miljoenen euro's per jaar rond 2020. In 2024 ging het om 175 miljoen euro. Bij dit investeringsverlies zijn alle economische activiteiten meegenomen die te maken hebben met de productiecapaciteit, maar niet de waarde van de productierechten (dieren- en fosfaatrechten).

Gevolgen voor natuur

De gevolgen voor de natuur zijn moeilijker in getallen uit te drukken, vinden de onderzoekers. Bij het genoemde schadebedrag van 14 miljard euro zijn de 'intrinsieke, culturele en relationele waarden van natuur' niet meegenomen. Die waarden kunnen volgens de onderzoekers 'in potentie wel omvangrijk zijn'. Wel meegeteld zijn de schade aan gezondheid, ecosystemen, gebouwen, klimaat en de gebruikswaarde van natuur.

Ook schade aan het vestigingsklimaat kunnen de onderzoekers niet in cijfers uitdrukken. Hetzelfde geldt voor projecten van nationaal belang, zoals defensie. Zeker is wel dat ook daar negatieve effecten zijn.

Stikstofcommissie

Demissionair minister Vincent Karremans van Economische Zaken stelt dat het onderzoek deel gaat uitmaken van de overleggen van de ministeriële stikstofcommissie. 'De bevindingen uit het rapport onderstrepen voor het kabinet de urgentie om te komen tot een krachtige en robuuste oplossing voor de stikstofproblematiek. De stikstofproblematiek leidt tot onzekerheid en een ongewenste, onbedoelde en ongerichte sturing op de economie', schrijft de VVD'er in de bijbehorende Kamerbrief.

Karremans noemt de effecten van de stikstofbeperkingen zorgelijk en geeft daarvoor drie redenen. Ten eerste zijn er aspecten die niet zijn becijferd, maar op de langere termijn wel groot kunnen zijn. Bijvoorbeeld de schade aan het vestigingsklimaat, projecten van nationaal belang zoals defensie en netcongestie en schade door infractieprocedures.

Dit geldt volgens de minister ook voor de impact van de gestokte vergunningverlening op de vernieuwing en dynamiek van de economie. 'Minder dynamiek en vernieuwing is op termijn schadelijk voor ons verdienvermogen, omdat dit onze economie minder innovatief en adaptief maakt aan veranderende omstandigheden.'

PAS-melders

Ten tweede zijn de gevolgen voor geraakte burgers en bedrijven groot. Dit geldt bijvoorbeeld voor de agrarische sector waarbij vergunningverlening grotendeels stil is komen te liggen, inclusief vergunningverlening voor verduurzaming van stallen en bedrijfsvoering. Ook voor PAS-melders heeft de onzekerheid van het niet kunnen vergunnen tot financiële- en gezondheidsproblemen geleid.

Ten derde laat het onderzoek volgens Karremans zien dat de schade van stikstof niet alleen bestaat uit minder vergunningverlening. Deze zou ook bestaan uit welvaartsverlies door stikstofemissies in termen van gezondheids- en natuurschade.