Denemarken scherpt stikstofaanpak aan met quota voor boeren

Denemarken is, meer nog dan Nederland, omgeven door zee. Door de vervuiling met nutriënten hebben de kustwateren te kampen met sterke algengroei. Dit heeft op veel plaatsen geleid tot een sterke afname van de biodiversiteit. Langs de kust wordt gesproken van 'dode' zeebodems.

Daarom heeft de Deense regering besloten om het stikstofbeleid niet langer te richten op nog strengere bemestingsregels, maar op het reguleren van afspoeling van nutriënten en de afwatering daarvan naar zee. Dit alles moet leiden tot een vermindering van de stikstofemissie naar water tot een geschatte 9.600 ton stikstof per jaar.

Quotummodel

De stikstofregulering wordt gebaseerd op een quotummodel. De afwatering van heel Denemarken is in kaart gebracht met inbegrip van grondsoorten, retentievermogen en afspoeling. Elk stroomgebied krijgt een bepaalde stikstofbovengrens, die wordt omgezet in een quotum per landbouwbedrijf.

Zo'n quotum bepaalt hoeveel stikstof er mag worden afscheiden, verdeeld over 25 procent zogenoemde platte quota en 75 procent VISA-quota. De platte quota zijn op basis van oppervlakte, de VISA-quota op basis van grondsoort. De bedoeling is dat boeren de gronden op hun gebied, waarop de meeste stikstof afspoelt, afstaan aan de natuur.

Parallel aan dit quotummodel loopt een project waarin alle gemeenten in Denemarken samen met boeren en natuurorganisaties inventariseren welke gronden in aanmerking komen voor natuur. De bedoeling is dat inventarisatie en het quotummodel zo op elkaar aansluiten dat boeren hun slechtste gronden kunnen afstoten en de beste kunnen behouden.

Kritiek van boeren

LF, de overkoepelende belangenorganisatie van boeren en de agrarische- en voedingsindustrie in Denemarken, levert sterke kritiek op het voorstel. LF-voorzitter Søren Søndergaard stelt dat het strenger is dan het eerder gesloten landbouwakkoord Gron Trepart.

Verder is de retentiekaart, die is gebruikt om de VISA-quota vast te stellen, volgens LF niet altijd even betrouwbaar, omdat die niet is ontwikkeld als instrument voor stikstofregulering. 'Dit maakt dat de verdeling van VISA-quota een tombola wordt, waartegen je niet in beroep kunt gaan', zegt Søndergaard.

LF vind het ook zorgelijk dat geplande compensatieregelingen uit het landbouwakkoord nog niet zijn uitgewerkt. Het omzetten van landbouwgrond naar natuur heeft invloed op de grondprijs en daarmee op de bestaanszekerheid van landbouwbedrijven. Een ander probleem is dat de stikstofregulering ingaat in 2027, maar op basis van gewassen die nog in 2026 gezaaid moeten worden. 'Het is onredelijk om daarmee te komen in december 2025', vindt de LF-voorzitter.