Bedreigt Bovaer Deense koeien en boeren?

Begin 2025 werden Deense melkveehouders verplicht om hun koeien Bovaer te geven, een middel dat methaangasvorming met 30 procent terugbrengt en daarmee een bijdrage kan leveren aan het Deense klimaatbeleid. Ook konden ze subsidie krijgen: 21 euro per koe als ze tachtig dagen Bovaer zouden geven of 64 euro voor een heel jaar. De meesten kozen voor tachtig dagen.

Eind september was de laatste gelegenheid om met Bovaer te beginnen en te voldoen aan de wettelijke minimumeis. 'Op 20 oktober waren we op de volle dosis; 60 gram per kilo droge stof voer. Op 25 oktober hadden we een paar E. coli-koeien en koeien met koorts of influenzaverschijnselen. Op 30 oktober hadden we 36 zieke koeien in één groep', vertelt Rianne Blom, die samen met haar man Jan een melkveebedrijf in Denemarken heeft.

'Op 31 oktober zijn we gestopt met Bovaer. Op 2 november hadden we 380 koeien die niet vraten, 100 koeien op de gezondheidslijst en 7 koeien die niet meer konden opstaan', vervolgt Blom. De ondernemers hebben het gemeld aan de overheid. Op 7 november was de gezondheidstoestand van het vee, en daarmee de gezondheidslijst, weer normaal.

Ook de Nederlandse melkveehouder in Denemarken Danitsja van den Berg-Rientjes had problemen met Bovaer. 'Na één dag op de volle dosis bleef de SenseHub Dairy Koemonitoring maar alarmen afgeven. Je komt de stal in en ziet koeien die niet goed in hun vel zitten. Ondertussen krijgt de boer de schuld dat hij niet goed doseert of zijn rantsoen niet op orde heeft.' Melkveehouders Huibert van Dorp en Wesley Ruitenbeek maakten hetzelfde mee.

De Deense boer Kent Storm Davidsen vond naast de genoemde problemen ook bloed in de ontlasting van kalveren die met moedermelk waren gevoed. 'Ik ben nu overgegaan op poedermelk. Ik wil graag bijdragen aan een goed klimaatbeleid met Bovaer, maar we hebben een time-out nodig en steun om Bovaer weer op te starten. Er zijn ook boeren die hiermee niet naar buiten durven te komen of die minder Bovaer geven. Zo jammer.'

Dierenarts Torben Bennedsgaard van BoviCura ziet dezelfde problemen bij een op de twee bedrijven die Bovaer op volle sterkte geven. 'Verminderde eetlust, maagproblemen, diarree en verminderde productie. Ik heb zoiets op deze schaal nog niet eerder gezien', zegt hij.

Het lijkt erop dat Jerseys zieker worden dan Holstein-koeien, stelt Bennedsgaard. 'Ik denk dat de oorzaak ligt in de combinatie met de samenstelling van voer en supplementen. De manier waarop we koeien voeren, hangt af van smalle marges om de juiste balans te vinden.'

De dierenarts vervolgt: 'Boeren die goed zijn in de juiste voederbalans vinden en zo problemen bij hun dieren oplossen, kunnen dat nu niet zonder Bovaer te minderen of zelfs te stoppen en dat is opvallend. Maar stoppen is tegen de wet.'

Het gaat niet alleen om diergezondheid, maar het is ook een economisch probleem. Boeren hebben geïnvesteerd in tachtig dagen voedersupplement, vaak ook nog gemengd met andere mineralen. Dat kunnen ze nu niet gebruiken, terwijl ze nieuw moeten bijkopen, hun koeien ziek zijn en ook nog minder melk produceren.

Gezondheid van mensen

Van den Berg-Rientjes maakt zich ook zorgen over de gezondheid van mensen. 'Mijn man schudt die zakken met Bovaer leeg en dat stuift. Wat krijgt hij binnen? Wat zit er in de melk? Wat krijgen consumenten binnen?'

Een eerste maatregel die de overheid heeft genomen, is dat boeren zieke koeien kunnen aanmelden om te stoppen met Bovaer. Dan begaan ze geen contractbreuk en houden ze zich aan de wet. Maar ze krijgen geen compensatie voor de dagen dat ze wel Bovaer hebben gegeven. Verder heeft zuivelverwerker Norsk melkeråvare het gebruik van het middel op melkveebedrijven voor de zekerheid gepauzeerd.

Volgens Bennedsgaard zou halvering van de dosis en verdubbeling van de bijvoederperiode een alternatief kunnen zijn, maar het is niet duidelijk of de werking van Bovaer op deze manier netto hetzelfde opbrengt aan methaanvermindering.

Een eerste stap naar een oplossing is in kaart brengen hoe groot het probleem is. De overheid roept daarom alle boeren op om hun problemen te melden via een enquêteformulier bij adviesbureau SEGES.

Die gegevens worden anoniem verwerkt, maar toegang tot de vragenlijst kan alleen via opgave van naam en bedrijfscode. Anonimiteit is een must. Sommige melkveehouders hebben Bovaer gekocht, maar niet gevoerd, weet voederconsulent Rasmus Krarup.

Geen Bovaer voeren is wettelijk verboden en betekent contractbreuk voor de subsidieregeling van de overheid en voor Arla, die leden-melkveehouders 2 øre, omgerekend 0,27 cent, per liter meer betaalt voor Bovaer-melk. Daarnaast heeft de overheid aangekondigd dat ze bij 2 procent van de boeren steekproeven doet naar het gebruik van Bovaer.

Bovaer verplicht voor agrariërs in Denemarken

Bovaer is wereldwijd intensief getest, ook door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA). Die laatste heeft voor dit middel, dat methaanproducerende enzymen in de pens remt, een positieve beoordeling gegeven.

Daarmee lag de weg vrij voor een verplichting, verklaart teamleider Henrik Pagh Kold van de Dienst voor Groene Herinrichting van Land en Watermilieu. 'Vanaf dit jaar moeten agrariërs met conventionele bedrijven met meer dan vijftig melkkoeien Bovaer minimaal 80 dagen aan het voer toevoegen, om zo de methaanuitstoot te verminderen.'

Melkkoeien met voedergerelateerde stofwisselingsziektes of voedergerelateerde stofwisselingsaandoeningen zijn van de verplichting uitgezonderd. 'De Universiteit van Aarhus onderzoekt momenteel of koeien die Bovaer krijgen, tekenen vertonen van verminderd welzijn. Wij volgen dit onderzoek nauwlettend', aldus de teamleider.