'We hebben te kort stilgestaan bij impact van datacenters'

Nee, blij is de landbouwsector in Noord-Holland niet met weer een nieuw grootschalig datacenter in een regio waar meerdere techreuzen al een beslag op ruimte, water en energie leggen. 'Het mag duidelijk zijn: we hadden het liever niet gehad', zegt Henk Geerligs namens LTO Noord-afdeling Hollands Kroon over de uitbreiding van Microsoft op een bedrijventerrein langs de A7 bij Middenmeer. 'Maar we kunnen er niets aan doen.'

Een nieuw datacenter op die locatie stond al langer op de planning. De grond werd begin september aangekocht. In de afgelopen jaren was in het gebied al veel protest tegen de komst van de datacenters. Zo concludeerde een onderzoeksbureau dat gemeente Hollands Kroon inwoners onvoldoende had geïnformeerd en betrokken bij de besluitvorming.

Lasten dragen

Ook werd de stichting Red de Wieringermeer opgericht, die strijdt tegen het ondergeschikt maken van het open polderlandschap aan economische belangen. Geerligs: 'Dat datacenters nodig zijn, komt door onszelf. Eigenlijk geldt hetzelfde als bij ons als boeren: wie de lusten van de consumptie wil, zal ook de lasten van de productie moeten dragen.'

Sinds vorig jaar bundelen de land- en tuinbouw en Microsoft in Hollands Kroon hun krachten. Microsoft ondersteunt twaalf jaar lang innovatieve projecten in de sector met jaarlijks 1 miljoen euro. Het gaat om een samenwerking tussen Microsoft en LTO Noord-afdeling Hollands Kroon, Greenport Noord-Holland Noord, BO Akkerbouw, de Koninklijke Algemeene Vereniging voor Bloembollencultuur, ZuivelNL en Agrarische Jongeren Wieringermeer.

'De boer staat hierbij aan het roer, Microsoft faciliteert alleen', zegt Geerligs. Volgens hem staat de samenwerking los van de wrevel tussen sector en techreuzen als het gaat om datacenters. 'We doen samen iets voor de omgeving. Dat wil niet zeggen dat we als vereniging niet meer tegen ontwikkelingen in kunnen gaan. Ik sluit dat niet uit, al acht ik de kans kleiner dan in het verleden. De houding van Microsoft is veel opener dan vroeger.'

De landbouwbestuurder stelt dat het softwarebedrijf heeft geleerd van het verleden. 'Bij het nieuwe datacenter zal een milieueffectrapportage uitgevoerd worden. Dat zorgt ervoor dat streng gekeken wordt naar alle impact op de omgeving. Daarbij zijn we door Microsoft gevraagd mee te denken over diverse aspecten rondom de bouw.'

'Te naïef geweest'

Geerlings geeft aan dat echt meer rekening wordt gehouden met de omgeving. 'Want die is gigantisch als je kijkt naar water- en energieverbruik. Daar zijn we in Nederland in het verleden te naïef in geweest en hebben we te kort bij stilgestaan. Nu liepen de allerslimste mensen van techbedrijven gemeente Hollands Kroon aan alle kanten voorbij. Daar had je vanuit Den Haag slimme mensen tegenover moeten zetten.'

Microsoft zegt te erkennen dat de ontwikkeling in Middenmeer impact heeft en dat het vragen oproept. 'Daarom kiezen we voor openheid: we organiseren bijeenkomsten en luisteren naar zorgen van de omgeving', zegt een woordvoerder. 'Meer dan ooit nemen we de signalen van bewoners mee in onze plannen.'

Zo werkt het techbedrijf aan 'een landschappelijke inpassing die past bij de omgeving'. Verder beperken ze geluidsoverlast tijdens de bouw zoveel mogelijk met een elektrisch wagenpark en hebben ze een oplossing ontwikkeld om, wanneer nodig, de lucht in het datacenter te koelen met opgevangen regenwater in samenwerking met lokale telers en bedrijven.

Betrouwbaar, duurzaam en weerbaar

Microsoft stelt ook dat datacenters hard nodig zijn. 'Nederland digitaliseert snel en dat vraagt om een infrastructuur die betrouwbaar, duurzaam en weerbaar is', zegt de woordvoerder. 'Voor bedrijven, overheden en instellingen is dat belangrijker dan ooit. Steeds meer organisaties vragen om oplossingen die lokaal, veilig en transparant zijn. Met dit datacenter geven we antwoord op die vraag.'

Geerligs bekijkt de toekomst positief. In zijn gebied is het nu klaar wat betreft datacenters, al mag Google op al aangekochte grond nog een faciliteit bouwen. Enkele jaren terug streed hij met LTO Noord succesvol tegen een gebiedsplan van de gemeente, waarbij 2.500 hectare landbouwgrond verloren zou gaan.

'Daarvan is vrijwel niets overgebleven. We moeten het ook niet dramatischer maken dan het is. Het gaat niet om duizenden hectares. Je kunt naast elkaar bestaan, er wordt ook al decennialang grond opgekocht voor distributiecentra. Zoals het contact met Microsoft nu is, kunnen we maximaal de impact op de omgeving tegengaan.'

'Komst datacenters drijft prijs landbouwgrond op'

Provincie Groningen is met meerdere datacenters een populaire serverhotspot van grote multinationals als Google en het onbekende broertje QTS. Voorzitter Lammert Westerhuis van LTO Noord-afdeling Het Hogeland ziet de ontwikkelingen met lede ogen aan.

Google zette al in 2016 voet aan de grond in Groningen, en inmiddels is de bouw van het vierde datacenter in volle gang. Ten tijde van de komst van het databedrijf naar de noordelijke provincie was akkerbouwer en pluimveehouder Westerhuis raadslid van de toenmalige gemeente Eemsmond. Maar enige inspraak had hij naar eigen zeggen niet.

'Het was allemaal al geregeld met de provincie en Groningen Seaports. Er is voor de bouw van het datacenter boerengrond aangekocht, maar dat stuitte toen op minder weerstand. De betreffende akkerbouwers konden hun grond, in totaal ongeveer 200 hectare ten zuidoosten van de Eemshaven, zo goed verkopen.'

Maar bijna tien jaar na dato is de honger van de datacenters nog niet gestild, weet ook Westerhuis. 'Er is nu voor een nieuwe uitbreiding van het industrieterrein bij de Eemshaven 600 hectare geclaimd. Dat is natuurlijk niet alleen voor datacenters, maar er gaat wel weer veel landbouwgrond verloren.'

De boeren die moeten wijken, kunnen hun grond volgens Westerhuis alleen aan de provincie verkopen. 'Dat proces is momenteel bezig en het drijft de prijs van landbouwgrond in Groningen enorm op. De provincie koopt namelijk elders compensatiegrond op voor minimaal 15 euro per hectare. Daar kunnen plaatselijke boeren niet tegenop.'

Los daarvan zitten er ook nadelen aan voor de boeren die al dan niet gedwongen hun grond moeten verkopen. 'Sommigen van hen raken de helft van hun grond kwijt. En wat doe je dan met de andere helft? Uitkopen lijkt heel mooi, maar het kost je wel tien jaar van je leven door alle rompslomp en slapeloze nachten. Daar wordt snel aan voorbijgegaan.'

'Waterverbruik was voor ons het grootste pijnpunt'

De plannen voor de bouw van een groot datacenter door Meta, het moederbedrijf van Facebook, leidde in 2021 tot grote beroering, ook onder boeren. Zij hadden vooral moeite met de wateronttrekking, blikt bestuurslid Carla Dekker-De Wit van LTO Noord-afdeling Zuidelijk Flevoland terug.

Na veel protest en uiteindelijk een raadsmeerderheid tegen de komst van een datacenter, trok Meta zich in de zomer van 2022 terug uit het project. Ruim een jaar later vernietigde de Raad van State het betreffende bestemmingsplan, waardoor definitief geen datacenter binnen de gemeentegrenzen gebouwd gaat worden.

Grote opluchting bij de tegenstanders van het datacenter, waaronder de leden van afdeling Zuidelijk Flevoland. 'Voor ons als boeren en tuinders was de waterkwestie heel belangrijk', zegt Dekker-De Wit. 'Meta wilde de servers koelen met water en dacht dat ze daar een onttrekkingsvergunning voor zou krijgen. Maar er waren geen garanties dat er voldoende gezuiverd water teruggebracht zou worden in het systeem.'

En dat was tegen het zere been van de boeren. Dekker-De Wit: 'Er waren toen al flinke beperkingen voor wateronttrekking door de agrarische sector. En dan zou Meta zich daar niets van hoeven aantrekken? Bovendien hadden ze het waterschap ook niet goed betrokken bij de plannen, dus die hadden we ook aan onze zijde.'