Loonwerker kan veel betekenen om doelsturing te laten slagen

'De middelsturing op het gebied van mestbeleid werkt duidelijk niet. Deze wetgeving is er al sinds 1990 en we hebben de doelen, zoals het uiteindelijke doel van minder dan 50 milligram nitraat per liter grondwater, nog steeds niet behaald', zegt Gubbels.

In de ogen van de Overijsselse ondernemer is middelsturing vooral een woud aan regels over mest, uitrijdata en teeltkeuzes geworden. 'De overheid verzint telkens wat nieuws om het doel te halen, maar elk jaar is anders en in de praktijk werkt dit simpelweg niet.'

Volgens Gubbels krijgen agrarisch ondernemers in Nederland meer ruimte als er doelsturing komt en zullen ze de verantwoordelijkheid nemen om dan ook zelf aan te tonen dat dit werkt.

Gubbels ziet twee belangrijke pijlers om doelsturing te laten slagen. Ten eerste moet er meer kennis komen bij de boeren. Zij weten volgens hem veel, maar nog niet genoeg om de bodemprocessen zo goed mogelijk te managen.

Ten tweede moeten loonwerkers opstaan om meetapparatuur aan te schaffen en dit inzetten bij agrarisch loonwerk. 'Voor een enkele boer zijn deze sensoren te duur, als loonwerker bewerk je vele malen meer hectares en kan de investering sneller uit', stelt Gubbels.

Boeren kunnen niet alles meten en bijhouden, vervolgt de loonwerker. 'Maar wij meten wel veel: van nutriënten in de bodem tot waterkwaliteit en natuurlijk opbrengsten van gewassen. Daardoor hebben wij meer gegevens en kunnen we ondernemers meerdere knoppen geven om aan te draaien.'

Uitvoerder en kennispartner

Gubbels geeft aan dat ook de rol van de loonwerker iets moet verschuiven. 'De loonwerker voert niet alleen werkzaamheden uit, maar is ook een kennispartner die helpt bij het nemen van beslissingen op basis van metingen.'

Door kennis te delen, kunnen volgens de loonwerker de nitraatdoelen relatief gemakkelijk worden behaald. 'Een boer wil elke kilo stikstof zo goed mogelijk benutten. Dat is efficiënter, beter voor het milieu en uiteindelijk ook beter voor de portemonnee.'

Tien jaar geleden startte Gubbels met een aantal NIR-sensoren en met gps. Inmiddels doet zijn loonbedrijf ook precisiemetingen voor grond en water. 'Op elke machine hebben we sensoren zitten, om zoveel mogelijk data te verzamelen. Die data worden niet alleen ingezet in de advisering, maar ook om effectiever en efficiënter te werken. Zo houden we het bedrijf rendabel.'

Definitie van doelsturing

Doelsturing houdt volgens de loonwerker in de praktijk concreet gezien in dat precisielandbouw wordt toegepast bij elke mogelijke bewerking die nutriënten aan de bodem toevoegt. Aan de hand van taakkaarten kan de benodigde hoeveelheid mest plaatsspecifiek worden toegediend.

Die taakkaarten worden gemaakt met metingen, precisiegrondonderzoeken en eigen formules. 'Je moet weten wat je doet en waarom je dat doet', benadrukt Gubbels.

Volgens de Overijsselaar gaat ook kunstmatige intelligentie (AI) hier een grote rol in spelen. 'Nu moeten wij als loonwerkers zelf de verzamelde gegevens uitfilteren en concretiseren. Zo dadelijk kan AI dat voor ons doen. En door de programma's beter te laten communiceren, wordt het ook veel makkelijker toepasbaar voor boeren'.

Uit ervaring weet Gubbels dat zijn klanten de nitraatdoelen nu al halen wanneer er precisielandbouw wordt toegepast op de manier die hij aanbiedt. 'De opbrengsten per perceel stijgen met 5 tot 10 procent en de ondernemers blijven allemaal ver onder de grens van 50 milligram nitraat per liter grondwater.'

Belangrijk daarbij is om te vermelden dat het gaat om het grondwater onder de grond van de agrariër. Want dat ligt in de handen van de ondernemer en dat is wat dus ook gemeten wordt. 'Het gemiddelde in de huidige modellen geeft een vertekend beeld', vindt Gubbels. Het is volgens de ondernemer een feit dat in het overgrote gedeelte van het landbouwareaal in Nederland veel minder uitspoelt dan die modellen aangeven.

400 milligram per liter

Het probleem zit volgens de loonwerker bij de percelen met teelten die minder eiwit genereren dan dat er stikstof wordt gestrooid. 'Op die percelen loopt de nitraatuitspoeling soms op tot meer dan 400 milligram per liter. Dat trekt het gemiddelde in een model flink omhoog', legt Gubbels uit.

De Overijsselse loonwerker kan de gehele kringloop meten. Zo wordt bijvoorbeeld de bemesting aangepast aan de opbrengst. 'De basisbemesting houden wij over het algemeen vrij vlak; je mag immers al niet meer veel bemesten. Je kunt vervolgens nog wel sturen met bijvoorbeeld sporenelementen, zoals magnesium, borium, molybdeen, koper en mangaan.'

En daar valt volgens Gubbels ook nog wel wat winst te behalen. Door ervoor te zorgen dat er een balans is in de bodem kunnen agrarisch ondernemers op den duur bewegen naar evenwichtsbemesting. Het is dan ook niet heel gek dat de loonwerker aangeeft dat hij met doelsturing eigenlijk maar één weg ziet om weer toekomstperspectief voor boeren te bieden.

'Maak de agrarisch ondernemer verantwoordelijk voor zijn of haar eigen grond en borg dat door middel van onafhankelijke metingen. Dat vraagt om vrijheid in combinatie met advies aan de keukentafel', besluit Gubbels.

Cumela is brug tussen beleid, loonwerker en boer

Twan Gubbels is, naast zijn eigen akkerbouw- en loonbedrijf, al geruime tijd actief als bestuurslid bij Cumela. ‘Als sectororganisatie zitten we al meer dan vier jaar met de overheid aan tafel om doelsturing van de grond te krijgen en aan te geven dat middelsturing niet werkt. Regels als vaste uitrijdata en bufferstroken houden geen rekening met de praktijk.’

Cumela vertegenwoordigt bijna tweeduizend loonwerkbedrijven en fungeert als spreekbuis richting Den Haag en Brussel. Naast onderhandelen over het beleid gaat het ook om meedenken over de praktische uitvoering. Gubbels: ‘We laten zo zien dat er andere wegen zijn om onder de nitraatnorm van 50 milligram per liter grondwater te blijven.’

Naast lobby en overleg ondersteunt Cumela leden ook praktisch, bijvoorbeeld op het gebied van nieuwe technieken. Zo is de brancheorganisatie momenteel druk met een nieuw platform om te zorgen dat de koppeling tussen verschillende meet- en precisie-instrumenten beter verloopt. Erg belangrijk, volgens Gubbels. ‘Het omzetten van data naar taakkaarten is nu vooral handwerk.’

Ook stimuleert de organisatie als kennispartner in de landbouw samenwerking en kennisuitwisseling tussen bedrijven. Volgens Gubbels is dat de kern van doelsturing. ‘Verantwoordelijkheid nemen en laten zien dat je die waarmaakt. Onze boodschap aan de overheid is: vertrouw op de sector en geef ondernemers de ruimte om te laten zien wat ze kunnen. Met de kennis en technologie van nu zijn loonwerkers bij uitstek in staat om die verantwoordelijkheid te dragen en boeren te ondersteunen.’