Fokkerij staat nog in de kinderschoenen op melkgeitenbedrijven

Achtergrond Geiten Pieter Stokkermans 13 aug 2025 om 06:30uur

Op veel melkgeitenbedrijven zijn nog forse stappen te zetten op het gebied van het verbeteren van de genetica van de geitenstapel. Een goede selectie geeft blijvende meerwaarde. Maar dit vraagt de nodige kennis van de ondernemer en de geit.

Fokkerij+staat+nog+in+de+kinderschoenen+op+melkgeitenbedrijven

Het belang van genetica en vruchtbaarheid was enkele weken geleden het onderwerp tijdens de jaarlijkse studiedag geitenhouderij van Voergroep Zuid in het Noord-Brabantse Oirschot. 'Een productietoename in melk en gehalten is een combinatie van genetische aanleg en de mens. Denk aan omstandigheden rondom voeding, huisvesting en diergezondheid', vertelt Ronald Paardekooper, productmanager geiten bij Voergroep Zuid.

Volgens kunstmatige intelligentie is het genetisch effect bij landbouwhuisdieren 30 tot 35 procent. 'De genetica verbeteren is op dit moment voor veel ondernemers de enige manier om de omzet in kilo's melk en genetica te verhogen. Dat zal nodig zijn, want de kosten blijven stijgen', vervolgt Paardekooper.

Directeur-eigenaar Dirk Keijzers van Geiten KI Nederland werkt hard aan het verbeteren van die genetica. De basis daarvan is een goede selectie voor de volgende generatie. Op het bedrijf gaat het vooral om geiten voor de volgende generatie geiten en bokken. Aandachtspunten zijn de selectie-index (genetische aanleg), duurmelken en het exterieur met nadruk op benen en uier.

De kosten voor het opfokken van een lam liggen ieder jaar hoger

Ronald Paardekooper, productmanager geiten bij Voergroep Zuid

Keijzers: 'Voor een goede kans op dracht moeten geiten minimaal 250 dagen in lactatie zijn, niet te veel melk geven en niet te oud zijn. Geiten ouder dan vijf jaar krijgen vaak meer problemen met aflammeren. Ook is de kans op vervetting bij geiten die wat langer in lactatie zijn groter. Deze geiten starten een volgende lactatie vaak lastiger op.'

Welke geit is de beste geit? 'Voor veel melkgeitenhouders is dat een geit met een hoge melkproductie met goede gehalten, die deze productie kan volhouden en een goede levensduur heeft. Ze moet goed op de benen staan en een goede uier hebben', licht de Geiten KI-man toe.

Ruimte selectie

Keijzers adviseert op papier een ruime selectie te maken en in de stal naar het exterieur te kijken. 'Wil je 100 geiten selecteren, dan kies je er 150 op papier. Vervolgens selecteer je in de stal welke geiten je op het oog over vijf jaar wilt hebben.'

De directeur-eigenaar onderscheidt drie groepen. De topgeiten worden zo vaak mogelijk gedekt om veel nakomelingen van te krijgen. De bovengemiddelde geiten worden gebruikt om te dekken om voldoende lammeren te hebben voor vervanging van de geiten. De ondergemiddelde geiten worden niet meer worden gedekt en vervangen.

Extra selecteren

Bij die selectie van de geiten kunnen sommige bedrijven focussen, zegt Keijzers: 'Zo kan een ondernemer extra selecteren op beenwerk, omdat dit op het bedrijf een aandachtspunt is.'

'De allerbeste geiten, ook wat betreft afstamming, worden ingezet om fokbokken te fokken. Iedere stal heeft veertig tot vijftig geiten die hieraan voldoen. Het is goed om de geiten in een lijn dezelfde naam te geven, zodat je de prestaties van afstammelingen en hun ouders goed kunt volgen', vervolgt de directeur-eigenaar van Geiten KI Nederland.

'Natuurlijk heb je met die vijftig geiten onvoldoende lammeren om de hele vervanging te realiseren. Voor de aanwas in geitenlammeren gebruik je de geiten die bovengemiddeld produceren en op de juiste leeftijd zijn. Die kun je inzetten voor de vervanging van je geitenstapel', licht Keijzers toe.

Eiwitgehalte

Specialist geitenhouderij Pieter Schoenmakers van Voergroep Zuid benadrukt het belang van het eiwitgehalte in de melk. 'Bij de uitbetaling van de melkprijs is bekend dat ongeveer 70 procent op het eiwit-gehalte is, terwijl er een belangrijke genetische factor aan dit eiwitgehalte zit.'

Schoenmakers pleit daarom voor melkcontrole. 'Iedereen kan zien hoeveel melk een geit geeft, maar ik heb geiten gezien die 8 liter melk gaven met 2,5 procent eiwit en geiten met 4 liter en 4 procent eiwit.'

Tekst gaat verder onder het kader.

Doordachte strategie met kunstmatige inseminatie levert 27.000 euro op

Een doordachte fokkerijstrategie met kunstmatige inseminatie (ki) kan een geitenbedrijf met 1.200 geiten in vijf jaar tijd 27.000 euro extra opleveren, rekent directeur-eigenaar Dirk Keijzers van Geiten KI Nederland voor. Dit bedrag is gecorrigeerd voor de extra kosten die worden gemaakt. Eerst liggen de kosten hoger door synchronisatie, sperma en inseminatie. Zodra de lammeren melk geven, neemt de productie toe als gevolg van de betere genetica van het dier. 'Het mooie is; als je het eenmaal in de veestapel hebt, dan blijft het zitten', stelt Keijzers. Kijk je naar de geiten met de laagste en de hoogste productie op een bedrijf, dan zie je enorme verschillen. 'De hoogste leveren 2.500 tot 2.800 liter per jaar af en de laagste 700 tot 800 liter', vervolgt de ondernemer. 'Er is veel potentie in het verbeteren van genetica. Bij koeien wordt gemiddeld 60 cent per 100 kilo melk geïnvesteerd in genetica. Bij geiten is dit zo'n 10 cent, terwijl geitenmelk duurder is.' Toch gebruikt niet iedere geitenhouder ki, zegt Keijzers. 'Zo'n 30 procent van de bedrijven in Nederland en België insemineert. Elk jaar komen er nieuwe klanten bij, terwijl bestaande klanten steeds meer geiten insemineren. Ook internationaal is er groei.'

Een ander aandachtspunt zit volgens de specialist geitenhouderij in levensduur. 'De kosten voor het opfokken van een lam liggen ieder jaar hoger. Die liggen nu op 350 euro. Als je de opfokkosten kunt verdelen over een langere levensduur, dan is dat positief in opfokkosten per kilo melk. Misschien kun je op den duur ook minder lammeren opfokken.'

Daarbij speelt persistentie een belangrijke rol, stelt Schoenmakers. 'Fok met dieren die hebben bewezen lang productief te zijn. Idealiter tussen de 450 en 1.000 lactatiedagen. Als je de opfokkosten zou kunnen verdelen over een langere levensduur, dan is dat positief. Dan zou je misschien op den duur minder opfok op kunnen zetten.'

De kern van zijn methode wat betreft exterieur is 'balansparing'. Schoenmakers: 'Probeer de minpunten van een geit te compenseren met de pluspunten van een bok', legt de specialist geitenhouderij uit. 'Een melktypische, wat scherpe geit combineer je met een bok die juist kracht en breedte toevoegt. Zo fok je een dier dat beter in balans is en een hogere levensproductie aankan.'

'Bokkenopfok is nogal eens ondergeschoven kindje'

Een aantal geitenhouders heeft niet altijd aandacht voor de opfok van hun fokbokken, constateert geitenspecialist Pieter Schoenmakers van Voergroep Zuid. Volgens hem is het nogal eens een ondergeschoven kindje. 'Ooit zie je dieren in een zeecontainer zitten. Die hebben daar bijna een jaar vertoefd. Wanneer ze hieruit komen, worden hiervan topprestaties verwacht. Ze moeten in één keer kwaliteitssperma leveren en binnen de kortste keren een hoop geiten drachtig krijgen', stelt hij. Dat moet in zijn ogen anders. 'Ze moeten voldoende ontwikkeld en in een goede conditie zijn. Ook moeten ze ruim van tevoren zijn opgekapt, zodat ze zich goed kunnen bewegen. In het verleden zagen we dat ondernemers bij die bokken spermaonderzoek lieten doen om te zien of ze goed sperma leverden.' Schoenmakers vervolgt: 'Nu zie je weleens dat ondernemers bij de lammeren een biopt nemen omdat ze willen zien welke bok de vader is. Dan blijkt dit aantal vaders beperkt. Er zitten blijkbaar bokken bij die zich druk lopen te maken, van die macho's, maar die eigenlijk niets aanrichten. Daarom is het belangrijk dat we van tevoren weten wat de spermakwaliteit is van de bokken.'